“el tango es un pensamiento triste*que se baila”
(tango, onunla dans edilen hüzünlü bir düşüncedir)
Carlos Gardel (1890 – 1935) Arjantinli Tango şarkıcısı.
Gardel için Latin Amerika’dan dünyaya açılan ilk süperstar demek yanlış olmaz.
Kadifemsi bariton sesi, giyim biçimi, maço olarak görünmesine karşın duygusal davranışlarıyla karizmatik kişiliğiyle Gardel tangonun bilindik çizgisine yön vermiş, dahası bu çizgi ile özdeşleşmiştir.
Gardel fenomenini en iyi anlatacak örnek mezarı başındaki heykelinde sürekli yenilenerek sönmeden yanan sigarası ya da hayranlarının Gardel her geçen gün daha güzel söylüyor (Gardel sings better every day) deyişi olabilir mi?
Fransız ya da Uruguaylı olduğu tartışılması sürdürülen Gardel’in müzik çevrelerince kabul edilen kökeni Fransa’dan yana ağır basar. Gardel ya da Charles Romuald Gardes, 11 Aralık 1890’da Fransa’nın Touluse kentinde Berta Gardes’in evlilik-dışı çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. İki yaşındayken annesi ile birlikte Arjantin’e göç etti. 1906 yılında lise ikinci sınıfta okulu bırakan Gardel, kendisine «El Zorzal Criollo» ismini takan Jose Betinotti’nin yüreklendirmesi ile Abasto bölgesindeki restoranlarda, politik merkezlerde şarkı söylemeye başlamıştır.
Don Jose Razzano ismi Gardel’in yaşamında bir dönüm noktası olmuştur. Balvanera bölgesindeki El Pelado isimli kafede Razzano-Gardel ikilisinin oluşması aynı zamanda Gardel’in profesyonel sahne hayatının da başlangıcı olarak kabul edilebilir. Gardel ile Razzano 1912 yılında aralarına gitarist Francisco Martino’yu da alarak üçlü, 1913 yılında solist Saul Salinas’ıda alarak dörtlü olmuşlar ancak bu dörtlü birlikteliği uzun süre sürdüremeyerek aynı yıl içerisinde dağılmıştır. Tekrardan Gardel-Razzano ikilisi olarak kariyerlerine devam etmişlerdir. Gardel-Razzano ikilisi 1913 yılından 1925 yılına kadar birlikte düet yapmış, ilk prestijli işlerini, adına tangolar da bestelenen, dönemin önemli kabare – restoranı Armenonville’de gerçekleştirmiştir. Bunu 1914 yılında çıktıkları Teatro Nacional Buenos Aires ile Arjantin turneleriyle, 1915 yılında çıktıkları, Gardel’in idolü ünlü İtalyan tenor Enrico Caruso ile tanıştığı, Brezilya turnesi izlemiştir. İkili çalışmalarına, 1915 yılında Gardel’in bir bar kavgasında göğsünden yaralanması ile ara vermek zorunda kalmıştır.
Gardel’in en önemli çıkısı, yaralanmasının ardından 1917 yılında Teatro Empire Buenos Aires’te söylediği ilk tango «Mi Noche Triste» ile olmuştur. Uruguay’ın başkenti Montevideo da Pascual Contursi ile tanışan Gardel, Cantursi’nin Samuel Castriota’ya ait «Uta» isimli parçaya yazdığı sözlerin ardından ismini «Mi Noche Triste» (Hüzünlü Gecem) olarak değiştirdiği parçayı büyük bir risk alarak sahnede söylemiştir. Dahası Gardel’in bu parçayı söylemesine karşı çıkan Razzona, Gardel’i sahnede yalnız bırakmıştır. Bir kadın satıcısı ile hayat kadınının diyaloglarını içeren sözlerinde hafif bir Buenos Aires argosu (Lunfardo) kullanılan parça, Gardel’in söylediği ilk tango olmanın yanı sıra farklı içeriği bu kadar rahatlıkla kabul görerek kaydedilip satılmış ilk tangodur. 100.000 kopya satarak o döneme damgasını vuran bu parça ile başladığı tango kariyerinde Carlito 514 tanesi tango olmak üzere yaklaşık 770 parça kaydetmiştir. 1917 yıllından başlayarak Arjantin, Şili, Uruguay, Brezilya ile ispanya gibi ülkelerde verdiği konserlerle ününü artıran Gardel, 1924 yılında Buenos Aires’e döndüğünde Radio L0W Gran Splendid’te İlk kez Francisco Canaro orkestrası eşliğinde kaydedilmiş, ertesi sene ise Canaro’nun yerini Osvaldo Fresedo ile orkestrası almıştır.
1925 yılında Razzano ile yollarını ayıran Gardel, ünlü bir solist olarak 1928’e kadar birçok kez ispanya’ya turneye gitmiştir. Gardel, 1928-1929 yılları arasında çıktığı Fransa turnesinde Paris operasından Empire Tiyatrosuna, Florida Kabaresinden Femina tiyatrosuna kadar birbirinden prestijli sahnelerde pekiştirdiği başarısını, aralara sıkıştırdığı italya ile ispanya turneleriyle daha da artırmıştır. 1929 yılında Buenos Aires’e döndükten sonra kendisinden Rio Oe la Plata’nın her iki yakasında söz ettirmeye başlamış, 1930 yılında ilk kısa filmlerini çekmiştir. Kendisi ile yeni şarkılarını daha geniş kitlelere tanıtabilmek için kısa filmlerde oynamaya başlayan Gardel, Paramount ile imzaladığı, ispanyolca konuşulan ülkelerde ününü artıracağını umduğu anlaşma ile ilk uzun filmi «Luces de Buenos Aires» i çekmiştir. Gerçekten de «Luces de Buenos Aires» kısa sürede büyük bir başarı elde ederek, «Tomo y Obligo» parçasını belleklere kazımıştır.
Bu büyük başarının ardından Paramount yetkilileri Gardel’in kullandığı dilin Arjantin’e özgü deyimler ile Lunfardo içermesinden ötürü öteki İspanyolca konuşulan ülkelerde tam olarak anlaşamamasından endişe ederek, Fransa’da yaşayan Arjantinli söz ile senaryo yazarı Alfredo La Perla ile birlikte çalışmaya başlamışlardır. Bu birlikteliğin sonucunda Gardel’in tüm İspanyolca konuşulan ülkelerde mümkün olduğunca eksiksiz, net olarak anlaşılması sağlanmıştır. Gardel 1932 yılında Fransız Paramount için «Esperame»,»La casa es seria», «Melodıa de arrabal» filmlerini çekmiştir. Bu filmler ile birlikte Melodfa de arrabal, Silencio, Me da pena confesarlo v.s. gibi tangolar doğmuştur.
1933 yılının sonlarına doğru yine kısa bir Fransa ile ispanya turnesinin ardından Amerika Birleşik Devletleri’ne giden Gardel, 31 Aralık tarihinde, en büyük radyo kanallarından biri olan, NBC New York’ta ilk yayınını gerçekleştirmiştir. Bu ilk yayının ardından parçalarını ingilizce söylemeye çalışsa da yabacı dil zorlukları nedeniyle bir kaç ay sonra programı sona erdirilmiştir. Gardel bir sonraki sene, yine Alfredo La Perla’nin senaryo yazarlığı ile New York Paramount Pictures için «Cuesta abajo» (ünlü «Mi Buenos Aires Ouerido» parçasını seslendirdiği film), «Tango en Broadvvay» gibi filmlerde, İngilizce’sindeki problemlere karşın Bing Crosby, Richard Tauber ile Ray Noble gibi büyük isimlerle birlikte «Cazadores de Estrellas» isimli Paramount müzikalinde oynamıştır. Son filmlerinin ardından, gerçekleştirmek istediği Puerto Rico, Venezueta, Aruba, Curaçao, Colombia, Panama, Küba ile Meksika turnesini tamamlayamadan Kolombiya turnesi sırasında Alfredo La Perla ile bindiği uçağın havalanamadan başka bir uçakla çarpışması sonucu çıkan patlama ile Medellin kentinde 24 Haziran 1935’te yaşama veda etmiştir. Naaşı Kolombiya, New York, Rio de Janerio’dan sonra Buenos Aires’te La Chacarita mezarlığına getirilmiş, burada binlerce hayranının katılımıyla «Silencio» (sessizlik) isimli parça eşliğinde defnedilmiştir. Mi Buenos Aires Querido, Volver, Mi Noche Triste gibi parçalarının yanı sıra. at yarışlarına tutkun Gardel’in kadın kokusu filmi ile daha da ünlenen «Por Una Cabeza» tangosunu da Gardel’i anarken unutulmazların arasında saymak gerekir.
Gardel kendisinden önceki dönemle kendisi ile sonrasını, tango müziği adına keskin bir biçimde değiştirmiştir. Öncesinde tümüyle enstrümantal dans müziği olarak, elit kesimce, dünyevi tutkuların anlatımı olarak kabul edilip hor görülen tangonun geniş kitleler tarafından da benimsenmesini, yaygınlaşmasını sağlamıştır. Gardel’in Latin Amerika ile Avrupa’da yayılan ünü, tangonun uluslararası alanda gördüğü ilgiden ötürü Arjantinliler tarafından da benimsenmiştir. Jet hızı ile yükselişi, dorukta iken yaşanılan trajik vedası ile Gardel, Arjantin halkının gözünde efsaneleşmiştir.
Gardel ile ilgili özel bilgiler :
● Gardel’i 1915 yılında karıştığı bar kavgasında kazara yaralayan kişi Ernesto Guevara Lynch, demek ki Che Guevara’nın babasıdır.
● 1917 yılına kadar sadece folk parçalar seslendirerek hiç tango söylemeyen Carlos Gardel 1924 yılında Buenos Aires’i ziyaret eden Prens VIII. Edward için şarkı söylemiştir.
● 1927 yılında İspanya turnesi sırasında kendisine gerçek vatanının sorulması üzerine «Benim memleketim tangodur, onun da başkenti Korrientes Caddesi’dir.» demiştir.
● Gardel’in söylediği son tango bilinenin tersine Gardel tradejisine gönderme yapılarak uğursuzluk getirdiğine inanılan «Adios Muchachos» değildir. Gerçekte söylediği son tango «Tomo y Obligo» dur.
● Jorge Luis Borges, 1975 yılında yaptığı bir röportajda, Gardel’i hiç bir zaman sevemediğini, Gardel’den önce tango müziğinin hareketli, canlı, dans edilebilir olduğunu ancakGardel ile bütün bunların değişip tangoya hüzün ile göz yaşının eğemen olduğunu söylemiştir.
Diskografi :
2006 Mi Noche Triste
2006 Definitive Gold [Bonus DVD]
2005 Recital Ideal
2005 Passion of Argentina
2004 Tangos Argentinos
2004 Gold Collection
2004 Esta Siempre Vivo
2004 Chansons de Ses Films
2003 Volver
2003 For Export
1999 Cumparsita Y Sus Mejores Tangos, Vol. 1
1991 Carlos Gardel «For Export»
1990 Su Majestad El Tango
1953 Tangos Immortalizados
Filmografi :
Flor de Durazno (1917)
Luces de Buenos Aires (1931)
Esperame (1933)
La Casa es seria (1933)
Melodía de Arrabal (1933)
Cuesta abajo (1934)
El Tango en Broadway (1934)
El Día que me quieras (1935)
Cazadores de estrellas (1935)
Tango Bar (1935)
Gardel (2008)
[Kaynak : LastFm]
——————————————————-
İlgili Referanslar :
^ Un balazo mudo (In Spanish)
^ a b Clavell, M. (1996), Biografía. In: Los Mejores Tangos de Carlos Gardel. Alfred Publ. Van Nuys, California.
^ Un hombre que nos evoca a Gardel prolonga en vida los resplandores de la tregedia en Medellín (In Spanish) Originally published in ANTENA 1950
^ Carlos Gardel & his eight Guitarists
^ Gardel Biografía web page
^ IMDB profile page for Gardel 2008
^ a b IMDB profile page for Dare to Love Me
^ Julián y Osvaldo Barsky (2004), Gardel la biografía, Taurus.
[Kaynak : Wickipedia]
