IASOS : Bodrumda Bir Antik Yerleşim Yeri….

“Iassos’un toprağı çok mümbit değildir, ama halkı geçimini denizden sağlar“
STRABO

Iasos, yukardaki haritada da görüldüğü gibi, Güllük Körfezinin en kuzeyinde yer alır. Bu günkü adı Kıyıkışlacık köyüdür.

Iasos’ a hem karadan, hem de denizden ulaşılır. Eskiden yalnız deniz yoluyla gidilebiliyormuş. Ulaşımı sağlayan karayollarından biri, Bodrumdan yola çıkıldığında, Mşlası geçtikten sonra Bafa Gölüne gelmeden var olan bir karayolu tünelinden önce sola sapan yoldur. Burada Iasos yazılı bir kahverengi tabela da vardır. İkinci karayolu ulaşımı Güllükten ayrılan bir yoldur, ama bunun önemli bir bölümü toprak yoldur.

Iasos’ a deniz ulaşımı Güllükten tekneyle yola çıkılarak yapılır. Ben bu yolu seçtim.

“Bölgede bulunanların kesinlikle gitmesi gerektiği” önerisine uyarak, bundan bir kaç yıl önce karayoluyla Güllük’ e vardık. Ancak biraz gecikmiş olduğumuz için, düzenli olarak Iasos’ a sefer yapan motoru kaçırmış bulunuyorduk. Bunun üzerine küçük bir balıkçı teknesiyle anlaşarak yola çıktık.

Güllük taşıdığı mimari, özelliklerle Bodrumdan bütünüyle ayrı bir belde. Örnekse bütün yapıların çatıları kiremitle örtülü. Bodrum ile yarımadanın öteki yerleşim yerlarinde buna rastlayamazsınız. Bir de Güllük dolaylarında chaolin yatakları var. Buralardan çıkarılan chaolin kamyonlarla Güllük limanına aborde olmuş büyük yük gemilerine taşınıyor. Bu görünüşüyle Güllük bir endüstri alanı gibi… Fakat son dünlerde bu yükleme limanının başka bir yere alımdığı söyleniyor.

Kısa bir seyirden sonra bir koyla karşılaştık. Bu koyun ağzında nir mendirek ile bu mendireğin ucunda nir gözetleme kulesi vardı. Mendirek bir bölümü yıkılmış olarak su altında görülmekteydi. Kule su üzerinde olmakla nirlikte o da yıkık haldeydi. Eskiden bu kule ile karşı kıyı arasına, Bizanslıların İstanbuldaki halice yaptıkları gibi, bir zincir çekilerek limana istenmiyen teknelerin girmesi önlenirmiş.

Bu mendirek ile kule yıkıntısını görünce aklımdan bunların restore edilip, canlandırılmaları gereği olduğu geçti. Ne var ki Iasosta kazılar yapan İtalyan arkeologları, bunların görünür halde olduğu için olduğu gibi bırakmışlar diye de düşündüm.

İşte bu koy yukaraki haritada Iasos yazısının hemen altındaki koydur. Yandaki resim koyun içinden çekilmiştir. Ben görürgörmez Iasos loyuna hayran kaldım.

Limanın girişinde sağ tarafta yüksekçe bir tepe görülüyor. Burası antik çağda bir ada imiş. Ama zamanla allüvionlarla ana kara aeasındaki dar deniz bölümü dolarak yarımada haline dnüşmüş. Sözünü ettiğimiz Iasos antik yerleşim yeri bu tepe. Kazılar yapılıp burada kalıntılar ortaya çıkarılmış.

Çok ayrıcalıklı olan konumu, ünlü mermeri ile balıkçılığı, Iasos tarihin ilk dönemlerinden itibaren iskan edildi. Iassos, M.Ö. 9. yüzyılda Argostan gelen kişiler tarafından kuruldu. Daha sonra Milet şehri sakinlerinde göç ettiği Iassos, İtalyan Arkeologlarının yaptığı kazılar sonucunda bulunan Miken çanak çömleği, Miken evleri nedeni ile çok daha erken tarihlere tarihlenir. Arkeolog Doro Levi başkanlığında 1960′da başlayan bu kazılarda, en erken yerleşmenin şehrin akropol tepesinde yer aldığı anlaşıldı. Iassos buluntuları Anadolu, Yunanistan ile Girit kültürleri arasında benzerlikler gosterir.

Şehrin en önemli iki tanrısı Apollo ile Artemis idi. Iassos’ta bulunan kabartmalardan birisi, Artemis Astias’ı gösterir. Bu yerel tanrıça, avcı Artemis’in karışımıdır. Iassos’taki ikinci önemli tanrı adına festivaller düzenlenen, tapınağı bulunan Diyonizos’tu.

Şehirdeki cok ilginç yapılardan biri bir anıtsal mezardır. Mezar odasının üzerinde küçük bir Korint tapınağı yer alır.

Şehirde ilk gözümüze çarpan anıtları belirtecek olursak:

Iassos’un Agorası ile İmparatorluk cağına tarihlenen çok iyi korunmuş Odeonu; bütün önemli tanrıların tapınıldığı Sezaryum; İassos halkı ile şarap tanrısına adanmış tiyatro; İtalyan arkeologların mozaikler ile freskler keşfettiği Roma villası; çok iyi korunmuş Balık Pazarı ile Demeter, Kore’ye adanan kutsal alanı sayabiliriz.

Yıllar önce tarım arazisi az olduğu için balıkçılık ile ticaretle uğraşan İasoslular bugün de eski geleneklerini sürdürüyorlar. Ancak balıkçılık ile ticarete şimdi bir de turizm eklenmiş.

Kıyıkışlacık ise şimdiki haliyle 1929 yılında kurularak bu adı almış. Ondan önceki dönemde bütün köy Rumların çalıştırdığı bir çiftlikmiş. Aslında 500 yaşındaki zeytin ağaçları bölgenin bir zeytincilik merkezi olduğunun yaşayan kanıtları. Burada hâlâ ilkel yağhanelerde sıkılmış olan zeytinlerden elde edilmiş zeytinyağı kullanılıyor.

İasos’un önemli bir özelliği ise sınırları içinde koruma altına alınan bir ‘Kuş Cenneti’ni barındırması. İasos’taki Güllük Sazlığı ile Kuş Cenneti sakarmeke angut yaban ördeği pelikan ile balıkçıl kuşlarıyla yüzlerce kuşlarla ilgilenen yerli, yabancı turistin bölgeyi gezmesini sağlıyor.

Bir anlatıma göre : Bu sazlık-bataklık alan antik çağda da varmış. Halktan iki kişi Büyük İskender‘ e baş vurarak buranın düzenlenerek tarım yapılabilir bir alan haline getirilmesini istemişler. Verilen bir buyrukla o zaman burası tarım yapılabilir hale geririlmiş. Buna ön ayak olan iki kişi de halk tarafından ödüllendirilmiş.

Biz batı kıyıları boyunca bütün Kıyıkışlacık sahil şeridini denizden dolaştık. Kıyı boyunca plajlar ile bir çok deniz ürünleri sunan lokanta var. Kıyı boyu sıralanmış bu küçük şirin balık lokantalarında her istediğinizde taze balık ile deniz ürünleri yiyebiliyorsunuz hem de çok uygun fiyatlarla. Burası aynı zamanda Ege’deki en önemli yat duraklarından biri.

Burada hemen belirtelim : Bodrum dolaylarındaki en iyi, en makbul karidesler Iasos’ ta avlanıyor. Buna biz tanıklık edebiliriz. Kilolarla satın aldık.

Tekneyle yaptığımız gezi sırasında karaya bitişik olarak kurulmuş ama sonradan terkedilmiş bir balık çlftliği kalıntısı gördük. Burası kıyının bir bölümü ile denizi kaplayan bir çöplük manzarasıbdaydı. Bunu görünce balık çiftliklerini açık denize taşınmasını isteyenlere hak verdik.