BİLARDO : Bir Spor Dalı mı, Yoksa Başka Bir Anlam mı Taşıyor?…

images.jpeg

Buraya geometri bilmeyen giremez.”
Plato (Πλάτων, Plátōn) [Fransız Akademisinin girişinde yazılıdır]

Plátōn’un bu yukardaki sözlerini her bilardo salonunun girişine de koymak gerekir.

Çünkü, her ne kadar “bilardo bir spor türüdür” dense de, dahası federasyonu bile bulunsa da bilardonun içeriğinde spordan çok daha değişik öğeler bulunmaktadır. Ancak bunları hiç algılamadan, bilardocuların % 80 i oyunu rastgele, doğaçlamadan oynamaktadır.

Ama asıl konuya girmeden biz bazı tanımları yapmaya çalışalım :

“Bilardo oyunları”, çok çeşitli oyunlar için genel bir addır. örnekse, snooker, Amerikan bilardosu, 8 top ile balkline. Tüm bu bilardo oyunları benzer ekipmanları paylaşır (uzun ve dikdörtgen bir masa, toplar ile ıstaka), fakat amaçları ile oyun stilleri açısından birbirinden farklıdır. Bunlar önce ikiye ayrılır :

Carom Oyunları ile Cepli Bilardo Oyunları

Bilardoların en temel farkı, carom oyunları ile cep oyunları arasındadır.
Carom oyunları, cepsiz masalarda, üçü aşmayacak sayıda topla oynanır. Carom oyunlarının amacı, oyun topunu hedef toplarla karambole getirerek en yüksek puanı kazanmaktır. En bilinen carom oyunları, düz bilardo, balkline ile “three cushion” bilardodur. Bu carom oyunları genellikle Avrupa, Asya ile Güney Amerika’da, nadiren ABD genelinde profesyonel olarak oynanmaktadır.

Cepli bilardo oyunları, bilardo (pool) oyunları olarak da bilinir, cepli bir masada oynanır; masanın her kenarında üç cep, dört köşe cebi ve iki kenar cebi vardır. Cepli bilardo oyunlarının birçoğunun amacı, hedef topları masanın ceplerine sokmaktır. Cepli bilardo oyunlarının en popülerleri, özellikle İngiltere ve ABD’de popüler olan, düz bilardo, snooker ile 8 top bilardodur.

Her ne kadar snooker cepli bir bilardo masasında oynansa bile, cepli bilardo oyunlarından söz edildiğinde asıl amaçlanan düz bilardo, 8 top, 9 top ile öteki popüler bilardo oyunlarıdır; snooker değildir. Snooker (*) ayrı bir birim olarak değerlendirilir.

Cepsiz bilardoya en iyi örnekse 3-Top (Karambol) ile 3-Banttır. İlke olarak bu iki oyun arasında çok az fark vardır. Bu iki oyun da aynı masada, aynı toplarla oynanır. 3-Topta ile 3-Bantta bir bitiş sayısı seçilir örnek olarak (20). Bu sayıya ilk ulaşan kazanır. Bu iki oyunda da bir beyaz top, bir sarı top ile bir de kırmızı top vardır.

İki kişi ya da iki takım olarak oynanır. Kural olarak rakiplerden biri beyaz topa diğeri ise sarı topa vurur bu iki oyunda da kırmızı topa vurulmaz. 3-Topta sayı yapmak için vuruş yapılan topun diğer iki topa değmesi gerekirr. 3-Bantta ise sayı yapmak için vuruş topunu 3 kez banda (bir banda üç kez ya da 3 ayrı banda gibi) değmesi ile diğer iki topa vurmasıdır.

3-bant oyununun esası vuruşu yaparken ıstakanın çıkış noktasını dikkate alarak, topların masa içinde hangi hızda, hangi açılarda yol alacağını hesap etmeye dayanır. Masa üstündeki nokta ya da diamond şeklindeki işaretler bu hesaplamaları yapmaya yardımcı olur. Bu hesapların yapılabilmesi için farklı sayı sistemleri kullanılmaktadır. Sayı yapan kişi tekrar vurur. Faullerde karşı tarafa sayı geçmez. Herhangi bir topun masayı terk etmesi halinde faul olur. 3-Top 3-Banta göre daha kolay sayı yapılan bir oyundur.

Oyunda belirli bir seviyenin üzerine çıktıktan sonra sayıyla birlikte atış bırakmanın, tuş engellemenin öğrenilmesi gerekir. Atış bırakmak için geometri hesabının yanı sıra oyun temposunun iyi ayarlanması gerekir.Ayrıca zor pozisyonlarda sayı almak yerine rakibe karot atmak tabir edilen vuruşlarla pozisyon vermemek düşünülebilir. Öbür türlü sayı alınamazsa rakibe sote ya da sota tabir edilen kolay vuruş bırakılması büyük olasılıkla gerçekleşecektir.

Türkiye’nin en başarılı bilardocularından Avrupa Şampiyonu Semih Saygıner Türkiye’de bilardonun özelliklede 3-Bant ile karambol bilardonun öncüsü olarak görülür. Kendisinin Dünya Şampiyonlukları ile pek çok Türkiye şampiyonluğu vardır.

Dünya genelindeki diğer büyük 3 bant oyuncularını Raymond Ceulemans, Torbjörn Blomdahl, Sanchez olarak sayılabilir.

Bu oyun eskiden sadece göz kararı oynanırken büyük üstat Raymond Ceulemans’ın bulduğu diamond sistemle bir matematik hesaba dayandırılmıştır. Turnike, ters turnike, 5 bant, viyana turnikesi, brikol, efekare, acem gibi pek çok özel vuruşu vardır.

Carom bilardonun karambol ile 3 bant dışında Bant, Artistik bilardo, 4 top gibi çeşitleri vardır.

kaynakus_diamond03.jpgBilardonun her türü, özellikle de üç band bilardo, çıkış topuna verilen ivmenin niceliği ile bu topun bantlara değdiğinde hangi açı ile uzaklaşacağının hesabı yapılarak oynanan bir oyundur. Bu hesaplamaları doğru yapamazsanız çıkış topunuz istediğiniz hedefe ulaşamayacaktır. Bu da sayı ile sıra kaybı demektir. Ancak bilardocuların büyük çoğunluğu bu hesaplamaları “insiyaki” olarak yapar, matematik hesaplardan uzak kalır. Yukarda belirtildiği gibi bilardo ustası Raymond Ceulemans bu matematik hesaplamalara açıklık getirmiştir. Yandaki resimde diamond sisteminin nasıl işlediği gösterilmeye çalışıldı.

Belki zamanla bilardocuların tamamına yakını bu hesaplamalardan yararlanarak oyun kuracaklardır.

Diamond sisteminde bilmeniz gereken önemli bir husus vurduğunuz topa girişinizdir. Vuracağınız top ile masadaki sabit eliniz arasındaki mesafenin yaklaşık 15-20 cm aralığında bulunması gerekir. Atışı yaptığınızda iterek, demek ki bilardo deyimi ile uzun vuruş yapmanız gerekmektedir.

Bu sistem her masa için bire-bir tutmamakta, bazı açılarda, masanın yapısı uyarınca hata vermektedir.

İşte bilardo oyunu sırasında bu geometrik ile fizik hesaplamaların işin esasını oluşturduğu için bilardo oyunu spordan daha çok bir matematik uygulamalar zinciridir. Başka türlü düşünmeye olanak yoktur.

—————————————————

(*) Cepli bilardoya başka bir örnek Snookerdır. İki kişi ya da iki takımla oynanır. Snookerı İngilizler savaşa giderken can sıkıntısından keşfetmişlerdir. Öteki bilardo çeşitlerinden canları sıkıldığı için keşfetme gereği duymuşlardır.

İngilizler ilk keşfettiğinde renkli toplar yoktu. Renkli toplar sonradan ortaya çıktı. Bunlar sarı top (2 puan), yeşil top (3 puan), kahverengi top(4 puan), mavi top(5 puan), pembe top (6 puan) ile son olarak da siyah top (7 puan) olarak sıralanır. Bunların yanında 15 tane kırmızı top (1 puan) olarak sayılır, ama kırmızı toplar en baştan beri vardır. Bir de yine bir tane beyaz top bulunur. Demek ki toplam olarak 22 top vardır.

Kuralları bir kırmızı top sokmak sonrada bir renkli top sokmak ardından yine bir kırmızı top sokmak gibi bir döngüye sahiptir. Faul olsa da olmasa da deliğe giren kırmızı top asla çıkartılmaz ama renkli toplar çıkartılır. Kalan renkli toplar kıdem sırasına göre küçükten büyüğe doğru(sarı-yeşil-kahverengi-mavi-pembe-siyah) sokulur.

Fauller sıra kırmızı toptayken beyaz topun deliğe girmesi (4 puan), sıra kırmızı toptayken renkli bir topun sokulması (sarı, yeşil, kahverengi için 4 puan mavi için 5 puan, pembe için 6puan, siyah için 7 puan) karşı tarafa geçirilir, sıra renkli bir toptayken vurulan ilk renkli top yerine herhangi başka bir topun sokulması (kırmızı, sarı, yeşil, kahverengi için 4puan,mavi için 5puan, pembe için 6 puan, siyah için 7 puan) sokulan ya da ilk vurulan topun sayısı toplanmaz. Hangisinin puanı daha fazlaysa ona göre rakibe puan geçer, herhangi bir topun masayı yapılan vuruş sonrası terk etmesi ya da herhangi bir topa isteka harici herhangi bir şeyle değilmesi ya da beyaz topa iki kere vurulması halinde 7 puan karşı tarafa geçirilir.

Oyunun adını aldığı “snooker” terimi aynı zamanda oyunun ayırıcı, can alıcı bir özelliğini adlandırmak için de kullanılır. pot şansı olmayan ya da riske girmek istemeyen oyuncu beyaz topu masada rakibinin top görmesini engelleyecek bir noktaya bırakırsa – faul yapmadan – buna “snooker” bırakmak denir. “Çin snookerı” ise beyaz topu bir topa yapıştırmak suretiyle rakibi kontrolsüz, zor bir vuruş yapmaya zorlamaktır.

Üst düzey oyuncular için pot yüzdesi ne kadar önemliyse snooker bırakabilmek, snooker çözebilmek de o kadar önemlidir. Oyunculardan biri herhangi bir durumda faul yaptıktan sonra, sıra rakibine geçtiğinde eğer bu oyuncu masadaki kırmızılardan herhangi birinin her iki maksimum incesini düz bir vuruş çizgisinden göremiyorsa “free ball” ya da “açık top” kuralı uygulanır. Bu kurala göre masa üstündeki tüm toplar (demek ki renkliler) kırmızı top olarak sayılır, oyuncu istediği topa vurabilir. Renklilerden birini kırmızı yerine pot yaparsa kırmızı topların değeri olan 1 sayı kazanır, renkli top yerine konur. Oyunun devamı normal biçimde oynanır.

Snooker masasının boyutları geniş (normal bir bilardo masasının bir buçuk katı) olduğu için, ayrıca Türkiye’de kuralları pek bilinmediği için yurdumuzda çok yeğlenen bir bilardo çeşidi değildir. Yabancı turistleri (özellikle de İngiliz turistleri) ağırlayan oteller snookerı tercih eder. Snooker masasının boyu yaklaşık olarak 3metre, eniyse 1.6 metreye denk gelir. Dünya’nın en fazla yeğlenen bilardo oyunudur.

Bilardo da ve sistemlerde kullanilan bazi terimlerin açiklamaları :

Çikis Topu: Çikis (atis) yaptigimiz kendi topumuzu belirtir,
Atis Topu: Kendi topumuzun ilk temas ettigi topu belirtir,
Varis Topu: En son sayi yapacagimiz topu belirtir,
Falso: Kendi (çikis topu) topumuza yön vermemizi saglar,
Plase: Istedigimiz topu istedimiz bölgeye yollamaya denir,
Karot: Rakibe zor pozisyon birakmaya denir,
Sota: Kolay pozisyona denir,
Seri: Bir sayi arkasindan baska bir sayi hazirlamaya denir,
Çikis Puani: Sisteme öore ilk çikis yapacagimiz puani gösterir,
Atis Puani (noktasi): Sisteme göre ilk atis yapacagimiz banti ve puani gösterir,
Varis Puani: Sisteme göre atistan sonra varacagimiz (düsüs) puanini gösterir,
Brikol: Çikis topunun ilk önce banta temas etmesidir.
Diamond Falsosu: Topumuzu dikey ve yatay olarak esit parçalara böldügümüzde (a dikey ekseni) ve (b yatay ekseni), b yatay eksenden eksen sola yada saga dogru 1/3 oraninda ki falso bizim diamond foalsosu dedigimiz falsodur. Her sistem figürünün üzerinde diamond falsosunu gorebilrisiniz.
Uzatmali Vurus: Oyun içerisinde ve sistemlerin uygulanmasinda kullandigimiz bu vurus sekli; açiklamaya çalisirsak, vurus topumuza istakamizin temasi sirasinda istakanin hareketinin bir müddet daha devam ettirilmesi ile olur.
Kisa Vurus: Bu vurus sekli, uzatmali vurusun tam tersine vurus aninda istakanin hareketi daha kisa olur.
Masse Vurusu: Bu vurusta istakanin pozisyonu masaya yaklasik olarak 45º lik bir açi yapar.
Pike: Pike vurusunda ise ise istakanin pozizyonu hemen hemen masaya 90º lik bir açi yapar

Bir Cevap Yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

*

Şu HTML etiketlerini ve özelliklerini kullanabilirsiniz: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>