“Haydn ve Beethoven’in vaktiyle yollarını şaşırarak başvurdukları resmedici müzikte olduğu gibi. Mozart bu yanılgıya hiç düşmedi.”
Schopehauer
“Viyana Klasikleri” diye bilinen üç besteciden biri olan Franz Joseph Haydn, klasik dönemin en önemli bestecilerinden de biridir. Viyana Klasiklerinin öteki ikisi olan L.V. Beethoven ile W.A. Mozart’ı doğrudan etkilemiş olup, Beethoven’in öğretmenliğini de yapmıştır. Baba Haydn olarak bilinir.
31 Mart 1732’de Avusturya’nın Rohrau kentinde doğan Haydn, yoksul bir ailenin çocuğu idi. Haydn’nın babası arabacıydı, annesi aşçı, fakat damarlarında akan kanda, dehanın asil tohumları vardı. Ailesi onu, 6 yaşında iken bir koroya katılmak üzere Viyana’ya gönderdi. Sesi kalınlaştıktan sonra da Viyana’da kalarak müzisyenlik yapmaya devam etti, bestecilik dersleri aldı. 1761’de Esterházy ailesinin yanında iş buldu. Hayatının 30 yıldan fazlasını bu soylu aileye hizmet ederek geçirdi. İşi, onların istekleri ile gereksinimlerine uygun müzik bestelemekti. Öteki besteciler ile müzik çevrelerinden uzak oluşu, onun yaratıcılığını ortaya çıkardı, ününün yayılmasına ise engel olmadı. 1780’lerde besteleri tüm Avrupa’da çalınmaktaydı. Ününden ötürü çeşitli yerlere davet edilir, davet edildiği şehirde ilk kez çalınmak üzere bir eser bestelemesi istenirdi. Bu biçimde yazdığı Paris Senfonileri ile Londra Senfonileri en çok bilinenlerdir. Yaylı dörtlüleri için yazdığı yapıtlarda de kendinden öncekilerden farklı olarak her çalgıya eşit rol vererek yenilik getirmiş, bu düşüncesiyle Mozart’ı etkileyerek Haydn’a adanmış altı kuartet bestelemesine neden olmuştur. Beethoven’ın ilk dönem eserlerinde de Haydn etkisi görülür. İki sanatçının 1781’de başlayan arkadaşlıkları yıllarca sürmüştür. Beethoven’e ise Esterhazy sarayında özel ders vermiştir.
100 kadar senfoni, çok sayıda konçerto, oda müziği eserleri, 40 sonat, şarkılar, oratoryolar bestelemiştir.
Yapıtlarının çoğunun hikayesi vardır. Örnekse 45 numaralı senfonisi, “Veda Senfonisi” olarak bilinir. Eserin dördüncü bölümünde 2 ya da 3 müzisyen kendi bölümlerini bitirir , müzik halen sürürken sahneyi terk eder; bu sahnede şef ile tek bir kemancı kalana kadar sürer. Bu senfonide Haydn ile müzisyen arkadaşlarının kış mevsiminde şehirdeki ailelerinin yanına dönmek istediklerini Prens Esterházy’e anlatmak istedikleri anlatılır. Prens mesajı almış, onlara izin vermiştir. Sürpriz Senfonisi denilen 94 numaralı senfonisini ise akşam yemeği sonrasındaki konserlerde dinleyicilerinin çoğunun uyuduğunu anladığında bestelediği söylenir. Haydn’n çoğu senfonisi gibi canlı birinci bölümle başlayıp; yumuşak, yavaş tempolu ikinci bölümle süren senfoni dinleyicilerin uykuya daldığı sırada davullar ile çok yüksek sesli telli çalgıların melodisi ile onları uyandırır.
Haydn, Esterházy ailesinin müziksever üyesi Prens Nikalaus öldükten sonra emekli olmuş , daha önce Viyana’ya kadar gitmesine bile izin verilmeyen ortamdan kurtulup seyahat özgürlüğüne kavuşmuştur. 2 kez İngiltere’ye giden Haydn, Oxford Üniversitesi’nden onursal doktor unvanını aldı; ömrünün son yıllarında ise Viyana’ya yerleşerek koro ile orkestra için Yaratılış Oratoryosu, Mevsimler Oratoryosu gibi dini koro ile orkestra eserleri besteledi. 31 Mayıs 1809’da Viyana’da hayatını kaybetti.
Bu son günlerini şöyle anlatırlar :
Hayd’ın yetmiş yedinci yaş gününde dostları besteciye güzel bir kutlama töreni hazırlamışlardı. Artık yürüyemeyecek halde olan besteciyi tekerlekli sandalyesine oturtup “Yaratılış” oratoryosunun özel temsiline götürdüler. Dinleyiciler arasında Haydn’ın öğrencilerinden Beethoven de vardı. Haydn salona girerken dinleyicilerin hepsi birden ayağa kalktılar, besteciyi çılgınca alkışladılar. Konserin sonunda gene tekerlekli sandalyesiyle dışarı çıkarken Beethoven Haydn’ın elini öptü.
Bestecinin uzun, sükün dolu hayatı artık sona ermek üzereydi. Fakat kader, onu sessiz sedasız ölmesine olanak bırakmayacaktı. “Sürpriz Senfonisi” nin bestecisine sürprizli bir ölüm yakışacaktı kesinlikle.
10 Mayıs 1809’da Napolyon’un orduları Viyana kapılarına gelmişti. Kent bombalanırken biri Haydn’ın evinin yakınına düştü. Bombardımandan sonra Haydn da yatağa düştü. Üç hafta sonra her şey bitmişti… Besteci, ölüm döşeğinde : “Şu berbat savaş benim de sonumu getirdi” diyerek söyleniyordu…
Başlıca Yapıtları:
Franz Joseph HAYDN, hayatı boyunca 800’ün üzerinde besteye imza atmış, bunların yanında 450’nin üzerinde şarkının düzenlemesini yapmış klasik müzik tarihinin en verimli sanatçılarından biridir.
Senfonileri:
No.6 Sabah (Le Matin)
No.7 Öğlen (Le Midi)
No.8 Akşam (Le Soir)-1761
No.22 The Philosopher-1764
No.45 Farewell-1772
No.49 La Passione-1786
No.59 Feuer-1778
No.73 La Chasse-1781
No.92 Oxford-1789
No.94 Surprise-1791
No.100 Military, Clock-1794
No.104 Londra-1795
Oratoryoları:
Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuz – 1796
Die Schöpfung – 1798
Die Jahreszeiten – 1980
Operaları:
La Canterina-1766
II Mondo della Luna-1777
L’isola disabitata-1779
La fedelta premiata-1780
Armida-1783
