“Boks sporu kanlı bir gösteri sanatıdır.”
FRANK BRUNO
“Benim için, boks bir bale’ye benzer, ama burada müzik yoktur, koreografi yoktur ve dansçılar birbirlerini sürekli döverler.”
JACK HANDEY
Boks sporunu çok severim…
Çünkü bundan yaklaşık 62 yıl önce Ankara Demirspor Boks Takımının 64 kilo kategorisinde dövüşen bir boksördüm. Amatör olarak sürdürdüğüm bu eylemi, Tıp Fakültesindeki Eğitim sürecine başladığımda, antremanlara katılmam olanağı olmadığından, bırakmak zorunda kaldım.
Boks, iki kişinin belirli kurallar içinde, saldırı ile savunma amacıyla yumruklarını kullanarak yaptıkları bir spordur. Boks karşılaşmaları dünyanın pek çok ülkesinde ilgiyle izlenir. Ama şiddet içermesi nedeniyle bu sporun yasaklanması gerektiğini düşünenler de vardır.
Boks karşılaşmaları ringde yapılır. Ring, üç sıra halatla çevrili, yerden yüksekte kare biçiminde bir alandır. Profesyonel boksta ringin büyüklüğü 5-6 m², amatör boksta ise en az 3 m², en fazla 6 m² dir. Boks karşılaşmalarında, her iki boksörün de aynı sıklette (ağırlıkta) olması gerekir.
Profesyonel ile amatör boksun kuralları birbirinden farklıdır. Amatör boksörler 227 gr ağırlığında, profesyonel boksörler ise ağırlığı 170-283 gr arasında değişen eldivenler kullanırlar. Profesyonel boksörler yalnızca şort, amatör boksörler ise şort ile atlet giyer. Hem amatör hem de profesyonel boksörler karşılaşmada diş ile kasık koruyucuları kullanırlar. Amatör boksörler ayrıca koruyucu başlık da takabilirler.
Neden boksun yapıldığı alana, kare biçiminde olmasına karşın İngilizce bir sözcük olan Ring denir?..
Bilindiği gibi, ‘ring’ sözcüğü, İngilizce’de daire, halka anlamındadır. Parmağa takılan yüzüğe bile bu nedenle ‘ring’ denilir. Aslında geçmişte profesyonel boksta, boksörler grup olarak, kasabadan, kasabaya dolaşır, oradaki yerli boksörlerle maç yaparlardı.
Boks yapılacak alana seyirciler daire şeklinde yerleştirilir, en önde oturanlara alanı çevreleyen ip tutturularak, başkalarının boks yapılacak yere girmeleri önlenirdi. Ayrıca sahnedeki boksöre meydan okuyan biri kafasını bu ipe çarparak dövüşmek isteğini belirtirdi.
Seyirci sayısı artınca bu yöntemi uygulamak zorlaştı. Yere dikilen kazıklara ip bağlanarak boks yeri belirlenmeye başlandı. Doğaldır ki bu iş için en uygun şekil kare idi.
Boks yapılan yerlerin dünyanın her yanında kare olmasına karşın “ring” diye adlandırılmasının öyküsü işte budur..
Boks, özellikle amatör boks, kuvvetten çok zekaya dayalı bir taktik oyunudur. Eğitimi ile öğretimi sırasında bu özelliğinin üzerinde dikkatle durulması gerekir.
Eski Yunan ile Roma’da boks önemli sporlardan biriydi. Ama bu spor acımasız bir biçimde yapılırdı. Dövüş genellikle boksörlerden biri ölünceye kadar sürerdi. Daha sonra yasaklanan boks, 18. yüzyılın başlarında İngiltere’ de yeniden ortaya çıktı. 1719′da James Fig, Londra’da bir ring kurarak hem ders verdi, hem de bütün rakipleriyle dövüştü. Çıplak yumrukla yapılan bu dövüşlerin kuralları yoktu. Çok acımasız biçimde bazen saatlerce sürüyordu. İngilterede 1866′da Amatör Spor Kulübü kuruldu. John Chambers ile VIII. Queensburg markisinin yönlendirmesiyle eldivenle yapılan maçlar için kurallar getirildi. Böylece çağdaş boksun temelleri atılmış oldu.
ABD’de ise boks 19. yüzyıl başlarında ortaya çıktı. Boksa olan ilgi 1880′lerde John L. Sullivan’la birlikte arttı. Sullivan, Paddy Ryan’ı 1882′de nakavtla yenerek eldivensiz boksun tartışmasız şampiyonu oldu. Daha sonra eldivenli olarak pek çok maç yaptı. Dünya ağır sıklet boks şampiyonluğunu kazanan ilk siyah boksör Jack Johnson’dı. 1937′de ağır sıklet şampiyonu olan Joe Louis, bu unvanı kazanan ikinci siyah boksör oldu. Louis, bu unvanını 25 kez korudu. Sonunda 1949′da yenilmeyen şampiyon olarak emekliye ayrıldı.
ABD de 1950′lerin en ünlü şampiyonu olan Rocky Marciano, boks tarihine en sert yumruklara sahip boksörlerden biri olarak geçti. Hiçbir profesyonel maçta yenilgi almamış tek boksör olarak 1956′da boksu bıraktı. 1960′lar ile 1970′lerde dünya ağır sıklet boksunun efsanevi kişisi Muhammed Ali’ydi. ABD de ağır sıklet dışındaki sıkletlerde de önemli boksörler yetişti. Henry Armstrong, George Dixon, Willie Pep, Joe Gans ile Benny Leonard bunların başında gelir.
Tıp Karşısında Boks
Söylemek gerekir ki, bir kişiye vurmak onun bilincini yitirmesine, dahası kafa sarsıntısı nedeniyle kalıcı beyin bozukluğuna yol açabilir. Ayrıca bir kişiye uygulanacak gücün önu bayıltmaya (knock out) mı yoksa öldürmeye mi yeteceği konusunda kesin bir ayrım yoktur. Buna ek olarak, 1980 yılından bu yana 200 den fazla amatör ile profesyonel boksör, ki bunlar dayanıklı dövüşçülerdi, ringde ya da çalışırken karşılaştıkları yaralanmalar yüzünden hayatlarını kaybetmişlerdir. Böylece, 1983 te Journal of the American Medical Association (JAMA) boksa sakınca getirdi. Bunu izleyerek aynı sakıncayı İngiliz, Kanada, Avustralya Medical Association’ ları da koymuşlardır
1997 yılında, American Association of Professional Ringside Physicians ( Amerika Profesyonel Ring Kenarı Hekimleri Birliği), boks yaralanmalarından kaçınılması için bir araştırma ile eğitim tıbbi protokolu meydana getirdiler.
Profesyonel boks Norveçte, İzlandada, Kübada, İranda, Kore Demokratik Cumhuriyetinde tümden yasaktır. Bu ülkelerde boks yapılamaz.
Beyin Yaralanması Karşılığı Ölümler :
1950 lerden 1980 lere kadar boks-karşıtı eylemci Manuel Velasquez, boksta ölümler üzerine çok geniş bilgi topladı.
1984 te, R.J. McCunney ile P.K. Russo, “Boksta Beyin Yaralanmaları” başlıklı bir çalışma yayınladılar. Bu çalışmaya göre boks, öteki sporlara göre görece olarak daha emniyetli olarak anlatılıyor, spor ölümleri için aşağıdaki sıralama veriliyordu :
100 000 sporcu için ölüm oranları
1 . At Yarışları : 128
2 . Yamaç Paraşütü : 123
3 . Planörcülük : 56
4 . Dağcılık : 51
5 . Sualtı Dalışları : 11
6 . Motorsiklet Yarışları : 7
7 . Amerikan Fudbolu : 3
8 . Profesyonel Boks : 1.3
Dr. Lundberg : “Ölüm değil ama kronik beyin zedelenmesi daha sık görülür” demektedir. AMA (American Medical Association), yirmi ya da daha fazla profesyonel karşılaşma yapmış dört boksörden üçünde beyin bozukluğunun görüldüğünü bildirir.
Bu günkü günde, amatör boksun uzun süreli etkileri üzerine yapılmış çok az araştırma bulunuyor.
