“Yazma süreci, yazmayla değil, yazmayı düşünmekle başlar.”
Peshe KURİLOFF
Batı dillerinden alınma kompozisyon kelimesi (İng. ile Fr. composition) çeşitli şeylerin düzenli olarak bir araya getirilmesi anlamını taşıyıp müzik, resim, mimarlık ile edebiyat gibi çeşitli alanlarda kullanılır. Kelimenin çeşitli alanlara uygulanması da gösterir ki kompozisyon bir içerikten ya da gereçten öte onların bir araya getirilmesiyle ilgilidir. Resim, doğa ile yaşamdan alınan esinin bir renk kompozisyonu, yeni bir düzenle verilmesi, müzik ise çeşitli sesler arasında düzen kurulması ile oluşur. Edebiyat alanında ise kompozisyon kavramı, düşünce gücüne sahip olanların görüş, fikir ile duygularıyla gözlem, deney ile tecrübelerini seçilen konuyla ilgisi ölçüsünde plânlayıp, dilin kurallarına uygun olarak yazması, anlatması biçiminde tanımlanabilir. Bu tanım incelendiğinde şu ana öğelerin kompozisyonda önemli olduğu ortaya çıkar :
1. Düşünme gücü.
2. Görüş-fikir üretme gücü.
3. Duygu zenginliği.
4. Gözlem ile deneyimler
5. Plânlama.
İlk paragraftaki tanıma göre kısaca, edebiyat derslerinin yanı sıra uygulanan bir çalışma olan kompozisyon için bir fikrin, bir duygunun, bir olayın, bir görüşün, bir görünümün yazıyla anlatılmasıdır diyebiliriz.
Türkçe Kompozisyon dersinin temel amaçlarından biri, öğrencilere herhangi bir konu hakkındaki duygu, düşünce ile birikimlerini plânlı olarak yazabilme yeteneği kazandırmaktır. Bu yeteneğin kazandırılabilmesi için öğrencilerin, yazma öncesinde yapılacak bazı etkinliklerle güdülendirilmeleri ile yazmaya hazır hâle getirilmeleri gerekmektedir.
Kompozisyonun nasıl yazılacağı, bu konudaki temel ilkelerin neler olduğu buna ilişkin öğretim sırasında öğrenciye anlatılır. Bu temel ilkelere bir göz atalım :
1. Doğru, sağlam cümle yapısına, yazım ile noktalama kurallarına dikkat etmek.
2. Bir konuyla ilgili olarak akla gelen düşünceleri not etme ile sonra da üzerinde düşünüp seçme, düzeltme.
3. Yalın fakat güçlü, derinlikli edebî örnekler okumak ile okutmak; bu metinlerdeki edebî, estetik tadı hissetmeye çalışmak.
4. Kişilere, onların da yazabileceklerini hissettirmek, onlara yazma güveni aşılamak. Dahası ünlü yazar ile şairlerin çocukluk anıları anlatılıp olanak varsa ilk karalamaları öğrencilere gösterilmesi yerinde olur.
Edebiyat eğitimini dersliğin sınırlarından çıkarıp hayata geçirmek ile birkaç yıllık eğitimin etkilerini sürekli, kalıcı kılmak için, kuramsal bilgiden uygulamaya doğru değil, uygulamadan kuramsal bilgiye doğru gitmek en etkili, verimli yoldur. Ancak bunun yardımıyla öğrencinin “yaparak-yaşayarak” öğrenmesi ile öğrendiklerini hazmedip kalıcı kılması sağlanabilir.
Sadece ders kitaplarındaki metinlerle sınırlı kalmayıp, bunların dışında da zevkli, nitelikli öteki edebî örnekler seçilip öğrencilerle paylaşılmalıdır.
Öğrencilerin Edebiyatın zevkli, renkli, çekici bir dünya olduğunu hissetmeleri, kendi yeteneklerinin farkına varmaları, imgelem güçlerinin sınırlarını zorlayarak üretmeleri, kendilerini en iyi biçimde, en doğru, en güçlü estetik söylemlerle anlatabilmeleri ile yaşamı kavrayabilmeleri için onlara fırsat verilmelidir.
Edebiyat eğitimini derslikten günlük yaşama taşımada amaç; yazarlar yetiştirmek değil, düşünen, düşündüklerini anlatabilen, üreten, genç, sağlam kuşaklar yetiştirmektir.
“ Sanat eğitiminden amaç daha çok ‘iyi sanat eseri’ meydana getirmek değil, daha iyi insanlar ile daha iyi toplumlar meydana getirmektir.”
———————————————–
Konuyla İlişkin Metinler :
AĞCA, Hüseyin, Yazılı Anlatım, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara, 1999.
ALPEREN, Nusret, Türkçe (Güzel Konuşma, Okuma ve Yazma) Öğretim Rehberi, MEB. Yay., İstanbul, 1991.
DEMİREL, Özcan, Türkçe Öğretimi, Pegem A Yayıncılık, Ankara, 1999.
,KANTEMİR, Enise; Yazılı ve Sözlü Anlatım-I. Yazılı Anlatım, Ankara Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, Gözden Geçirilmiş 3. Baskı, Ankara,
1991.
KAVCAR, Cahit, Ferhan Oğuzkan, Sedat Sever, Türkçe Öğretimi-Türkçe ve Sınıf
Öğretmenleri İçin, Engin Yay., Ankara, 2003.
RAIMES, Ann; Techniques in Teaching Writing, Oxford University Press, 1984.
SEVER, Sedat; Türkçe Öğretimi ve Tam Öğrenme, Anı Yayıncılık, Genişletilmiş
3. Baskı, Ankara, 2000.
