ÇATALBURUN – Yurdu Tarsus Olan Av Köpeği?!…

“aynı enformasyona farklı bakış, bizim davranışlarımızı belirler”
Stephen R. Covey

Çatalburun av köpekleri Tarsus ile dolayındaki köylerde uzun yıllardır av köpeği olarak besleniyor. Sayılarının bugün 200 kadar olduğu düşünülüyor. 20 tanesi Tarsus Belediyesi’nin hayvan barınağında koruma altında. Mersin’de “çatalburun” denilen köpekler yurtdışında ise “Turkish Pointer” olarak tanınıyor.

Halkımızca yapılan bilinçsiz çiftleştirmeler sonucunda özgünlüğünü kaybetmiş olan “Tarsus çatalburun” köpeğinin ırk iyileştirmesi ile ilgili olarak, literatür ile bilimsel kaynak araştırmaları, gen etütleri yapılmıştır. İstanbul üniversitesi Veteriner Fakültesi ile Tarsus Belediyesiyle eşgüdümlü çalışmalar sonucunda, Türkiye’deki özgüne en yakın örnekleri saptanıp, toplanarak bir damızlık kolonisi oluşturulmuştur.

Bu çalışma ile bilinçli, bilimsel çiftleştirmeler sonucunda özgün çatalburun ırkı köpek elde etmek hedeflenmiştir. Bir Türk köpeği olan çatalburun ırkı köpeğin dünya bilim çevrelerine tanıtılması, ayrıca Kaçakçılık ile Organize Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı çalışmalarıyla dünya köpek ırkları literatürüne “Türk ırkı Tarsuslu çatalburun” köpeği biçiminde bilimsel adıyla onaylanması planlanmaktadır.

Ancak çatalburunların resmi anlamda ırk düzeltimi yapılmadığı için resmi listelerde adı geçmiyor. çünkü Tarım Bakanlığı köpekleri hálá tip olarak tescil etmedi. Türkiye’ye özgü bu özel hayvanların araştırılması ile tanınması için Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü’nün listesine alınmaları gerekiyor.

çatalburun köpekleri Tarsus ile yakın çevresindeki avcılarımızca kullanılmakta, yerel bir av köpeği olarak bilinmektedir. Bu köpek ırkı üzerinde herhangi bir bilimsel araştırma yapılmamıştır. Türkiye’de yapılan tek ciddi çalışma, Tarsus Mustafa Kemal Anadolu Lisesi öğrencilerinin, öğretmenleri Ümit Remzi Dinçer [*] yönetiminde hazırladığı iki projedir.

Tarsus Mustafa Kemal Anadolu Lisesi Biyoloji öğretmeni Dinçer köpeklerin tescil edilmesi için Tarım İl Müdürlüğü’ne sürekli dilekçeler verdiğini ama henüz bir sonuç alamadığını söylemektedir.

Tarsus’un simgelerinden biri olmuş bu şirin köpeklerin en büyük özelliği, insanın başını döndürecek kadar hareketli olmaları. O yüzden fotoğraflarını çekmek çok zor. Gözünün içine baka baka yaramazlık yapan bir çocuğu andırıyor hepsi. Hele ilgi gördüklerinde yapmadıkları oyun kalmıyor.

Öte yandan çift kişilikliler sanki, birden bire av sırasında sakinleşiveriyorlar. Kanatlıların avında kullanıldıklarından sessiz, sakin duruşları onları aranan yapıyor. Zaten uzun süre donarak ferma yapmakla ünlüler. Avın kokusunu hem havayı, hem de yeri koklayarak buluyorlar. Dahası bu çifte nitelikleriyle bazen çok iri bir tavşanı bile aport edebiliyorlar.

Çatalburun köpeklerinin genelde ince kahverengi, parlak tüyleri var. Paftalı, ana renklerinin tonlarına sahip olanlar da yok değil. Deri, vücut üzerine tam oturmuyormuş gibi görünmesine karşın elle tutulduğunda çok esnek yapıda olduğu görülür.

Dişiler ile erkeklerin geneli alındığında göz renginin bal sarısı, burun renginin ise kahverengi olduğu tespit edilmiştir. Kural dışı olarak az oranda ise göz rengi; kahverengi ile siyah, burun rengi ise ten rengi olarak görülmüştür.

Küçük boy av köpekleri sınıfındalar. Omuz yükseklikleri 40 ya da 45 cm arasında değişmekte. Kafasının ön kısmının ince, uzun bir yapısı var. Burun delikleri çlfte namlusu gibi ise de, dudakları yarık değil. Kafanın arka tarafı kalın, yuvarlak. Karşıdan bakışta boğuşma sırasında üstünlük sağlayan kısa ancak kuvvetli bir boyun ile geniş bir göğüs görünüyor. Doğal orantıyı tamamlayacak biçimde çok uzun olmayan kuvvetli bacak ile geniş tabanlarla yere basıyorlar.

Öte yandan bu kadar değerli bir ırkı biz tanıtamıyoruz. Oysa dünyanın birçok yerinde her köpek cinsi için kulüpler oluşmuş durumda. Onların ırkını korumak, araştırmalara destek sağlamak, tanıtmak için uluslararası çalışmalar yürütüyorlar. Örnekse, Tarsus Çatalburun köpeklerin burun yapısına çok benzeyen, artık ırk olarak kabul edilen İspanyol Perdiguero Navarro pointerların kendi ülkesinde kennel kulüpleri var.

Çatalburunlar için sadece Tarsus’ta Ümit Dinçer hoca ile Tarsus Belediyesi büyük çaba harcıyor. Ümit Dinçer, bu konuda yazdığı 7 bölümü bulunan kitap dışında, ırk ayrıştırması için de çalışmalar yürütüyor.

[Ümit Dinçer'in, "Tarsus Çatalburun Av Köpekleri" başlıklı kitabı ile daha başka alıntılarla telif edilmiştir]

——————————————————

[*] Ümit Remzi Diçer Anadolu Ünivertesi Biyoloji bölümü mezunudur. Osmangazi üniversitesinde zooloji bölümünde master yapmıştır. Aynı üniversitede dil yeterlilik sınavından ötürü doktorasını yarım bıraktı. MEB’ de 14 yıldır öğretmenlik yapıyor. Kuşlar ile köpeklerle ilgili farklı araştırmalarda yer almış olup, Çatalburunlarda bunlardan biridir…