Günümüzde insanlar her şeyin fiyatını biliyor,
fakat hiçbir şeyin değerini bilmiyorlar.”
Oscar Wilde
28 Kasım 2010 Pazar günü televizyonda Haydarpaşa gar binasının yandığığını, içim sızlayarak, hüzün içinde izledim. Hüzünle izledim, çünkü babamın görevi nedeniyle Haydarpaşa Gar Binasındaki lojmanlarda uzun süre yaşadım. Burada birçok anım vardır. Bu binanın bütün girdi-çıktılarını bilirim. Dahası yaşamımda ilk kez bu garda Atatürk‘ le yüz yüze geldim.
Yüz yaşından daha yaşlı bu yapı, Devrin Osmanlı Padişahı II. Abdülhamit döneminde, 30 Mayıs 1906 tarihinde yapımına başlanmıştır. 19 Ağustos 1908 tarihinde tamamlanıp, hizmete girmiştir. Bir söyleme göre binanın bulunduğu sahaya III. Selim’in paşalarından Haydar Paşa’nın adı verilmiştir.
Binanı yapımını, Anadolu Bağdat Demiryolu adı altında bir Alman ortaklığı gerçekleştirmiştir. Ayrıca bir Alman’ın girişimiyle garın önünde mendirek yapılarak, Anadolu’dan gelecek ya da Anadolu’ya gidecek vagonların ticari eşyasını yükleme ile boşaltma işlevi için kuruluşlar yapılmıştr.
İki Alman mimar Otto Ritter ile Helmuth Cuno‘ ca hazırlanan proje yürürlüğe girmiş, garın yapımında Alman ustalarla İtalyan taş ustaları birlikte çalışmıştır.
I. Dünya Savaşı sırasında gar deposunda bulunan cephanelere 1917′de yapılan bir sabotajla çıkan yangın sonucu yapının büyük bir bölümü zarar görmüştür. Yeniden onarılan bina bugünkü biçimini almıştır.
1979′da Haydarpaşa’nın açıklarında Independenta adlı tankerin bir gemiyle çarpışması sonucu meydana gelen patlama ile sıcaktan ötürü binanın O. Linneman adlı ustanın yaptığı kurşun derzli vitrayları zarara uğramıştır. 1976′da aslına uygun olarak yeniden geniş çapta onarılmış, 1983′ün sonunda dört dış cepheyle iki kulenin restorasyonu tamamlanmıştır.
İstanbulda bir çok tarihi yapı, içindeki eşyaların çalınması ile envanter saptamalarının yapılamaması için hiç acımadan yakılmıştır. Bunlar içinde, söz gelimi Çırağan Sarayı ile Sait Halim Paşa yalısı vardır. Belki Savarona yatı da bu yüzden yandı!…
Bu kez Haydarpaşa Garı, hırsızlığı örtmek için değil, ama başka bir amaçla yakılmış olabilir.
Yangının çıkmasına neden olarak, yapıda 25 gündür sürdürülen çatı yalıtımı ile onarımı sırasında, yanıcı yalıtım maddelerinin ateş alması gösteriliyor. Ancak bu konuda Kadıköy Belediye Başkanını Selami Öztürk‘ ün söyledikleri şöyle :
“Tarihi binaları onarmak için her ilçede KUDEP adı verilen birimler vardır. bu birimler onarım ruhsatı verir ve yapılan çalışmaları denetler.
Burasıyla ilgili belediyemiz tarafından verilmiş bir onarım ruhsatı söz konusu değil. Başvuru var. Tabiat ve Kültür Varlıkları Kurulu’ndan onay alınmış. Daha sonra ödenek yokluğundan bizden ruhsat alınmamış. Belediyenin denetiminde yapılan bir onarım yok. Eğer yangın onarım yapılan yerde çıktıysa kaçak bir çalışma var demektir”
Madem ki yapılan iş, belediyenin oluru alınmadan yürütülen kaçak bir onarım işidir, o halde bu onarımın ruhsat alınmadan başlaması emrini veren makamda her kim oturuyorsa birinci derecede sorumlu odur!…
Onarım 25 gündür sürdüğüne göre, belediye başkanının açıklamalarından anlaşıldığı gibi, belediyenin bundan haberli olduğu halde, bu kaçak yapı işlemini mühürleyip durdurmayan belediyenin ilgili birimi de sorumludur!…
Yangını söndürmek için, Haydarpaşa Garı gibi bir yere bir saate yakın gecikerek gelen itfaiyede de sorumluluk aramak gerekir. Acaba medya ilişkilileri buraya nasıl itfaiyeden önce ulaşabilip, harıl-harıl görüntü almayı başarabilmişlerdir?!!…
Bunları gözardı edip, iki üç işçiyi yangından sorumlu olarak göstermek, bu makamlarda oturanları aklıyamaz. Aklamamalıdır!…
Ancak Haydarpaşa Garının bulunduğu bölge için tasarlanan “Haydarpaşa Gar ve Liman Dönüşüm Projesi” adlı bir proje var [*]. İstanbul’u Manhattan yapacak Haydarpaşa projesi, Marmaray’ın devreye girmesiyle etkisiz hale gelecek tarihi Haydarpaşa Garı’nın da içinde bulunduğu 1 milyon 300 bin metrekarelik alanı dönüştürecek 5 milyar dolarlık proje 2010 yılında ihaleye çıkacaktı.
Bu projeye dört bir yandan karşı çıkıldı. Çünkü Haydarpaşa Garının yıkılıp yerine çok katlı bir otel ile alışveriş merkezi yapılması öngörülüyordu. İşte bu yüzden gar yapısı yakılarak işi olup bittiye getirmek istenmiştir denebilir. Çıkan yangının gerçek nedeni bu olabilir!…
Durum bu ise, bir süre sonra Selimiye Kışlasının da yakılması gündeme gelecektir!… Çünkü yeni projeye göre, kışlanın bulunduğu yerde parklar ile gezinti yerleri planlanıyor!…
Şimdilik yangının nedeni konusunda hiç bir gerçek ortaya çıkarılmış değildir. Bekleyip yapılacak, her türlü olasılığı içine alan, geniş kapsamlı bir soruşturmanın sonuçlarını almak gerekir. Kanılarımızı asıl bundan sonra bildirmeliyiz.
———————————————-
[*] “Tasarlanan Yeni HAYDARPAŞA Düzeni!..” Başlıklı 19 Aralık 2009 tarihinde yazdığımız makale.
