“Orkestrayı yönetmek isteyen kişi, kalabalığa arkasını dönmek zorundadır.”
James Crook
Barok Orkestrası, özellikle barok yapıtlarını seslendirmek için biraraya gelmiş müzikçilerden meydana gelir. Bunlar 18 – 20 kişiden oluşan Oda Orkestralarıdır. Ama bu iki orkestra arasında bir fark vardır. Barok Orkestrasında her zaman bir klavsen (harpsichord = le clavecin) [*] bulunur.
Yerleşim düzenleri aşağıdaki gibidir.
Bazılarında, Budapeşte Barok Orkestrasında olduğu gibi, vurmalı çalgılar ile nefesli sazlar bulunmaz. Bu haliyle orkestra, içinde bir harpsichord olan bir yaylılar orkestrası görünümündedir. Örnek alınan Budapeşte Barok Orkestrasının oluşumu şöyledir :
Birinci keman – 5
İkinci Keman – 4
Viola – 3
Çello – 2
Kontrbas – 1
harpsichord – 1
Ancak bir Barok Orkestrasının ayrıntısız bütün barok dönemi yapıtlarını seslendirebilmesi için, yukardaki resimde görülen nefesli ile vurmalı sazları da içermesi gerekir.
Barok dönemi bestecilerinin sayısı pek çok olup, başlıca akla gelebilenler şunlardır :
Jacopo Peri
Claudio Monteverdi
Girolamo Frescobaldi
Antonio Cesti
Jean-Baptiste Lully
Marc-Antoine Charpentier
Johann Pachelbel
Arcangelo Corelli
Henry Purcell
Alessandro Scarlatti
Francesco Gasparini
Friedrich Wilhelm Zachau
Jean-Baptiste Lully
Antonio Caldara
Tomaso Albinoni
Antonio Vivaldi
Johann Mattheson
Georg Philipp Telemann
Johann Sebastian Bach
Domenico Scarlatti
George Frideric Handel
Baldassare Galuppi
Giovanni Battista Pergolesi
Thomas Arne
Bu listedeki son üç isim, barok dönemden klasik döneme geçiş bestecileridir.
Yukardaki listeden hemen anlaşılacağı gibi, barok yapıtlarını ayrıntısız seslendirmek için orkestra içinde nefesli ile vurmalıları da barındırmanın gereği açıktır.
————————————————–
[*] Harpsikord = Klavsen = Çembalo, metal telli bir saz olup, piyanoya benzer, ama ondan eskidir. Bir harp’ ın yatay olarak bir çerçeveye yatırılıp, bir klavye ile kumanda edilerek çalınması harpsikordu meydana getirir.
Harpsikord piyanoya benzer ama ondan, telleri mızrapla çekilip bırakılarak ses vermesiyle ayrılır. Piyano, tellerine tokmakla vurularak ses veren klavyeli bir müzik aletidir..
12.yy.da doğudan batıya TİMPANON ile PSALTERİON adında iki çalgı geldi. Bunlardan psalteriona 15.yy.da Venedikli usta Spinetti’ ce klavye ile düzenek eklendi. Bu gelişmeden sonra bu çalgı “epinet” adıyla ile anılır oldu. Epinet, mekanizması aynı kalmakla birlikte değişik teller ile bir klavye daha eklenerek geliştirildi. Yeni gibi görünen bu çalgıya da “klavsen” (Fr.Clevecin, İng.Harpsikord, Alm. Flügel, İta. Clavicembalo, Cembalo) adı verildi.
Klavsenin ses rengi daha sönük, daha tizdir.Ses yüksekliği olarak ta piyanodan çok daha sessiz bir çalgıdır. Nedeni , çalışma sistemlerinde , klavsenin tellerinin bir mızrap ile çekilirken, piyanonun çekiçlerinin tele vurmasıdır. Bu da piyanonun kimi zaman vurmalı çalgılar ulamına girmesine neden olur.
Klavsen eski zamanlarda kliselerde çalınan bir enstruman çeşidi olarak da bilinir. Piyanodan daha önce bulunmasından ötürü ilk klavye mantığını oturtan çalgılardandır.Telleri piyanodan çok daha incedir.Akort ile bakımı son derece zordur. Büyük deneyim ister. Mekaniği ile şasesi çok hassastır.
Akordu ufak bir ısı farkında hemen bozulur. Akortlanırken tellerden birinin kopması olasıdır. Çok hassas oluşu yüzünden ev gibi ortamlarda fazla yeğlenmez.
Fakat müzik sürecinin kaçınılmaz çalgılarından olduğu, birçok bestenin sadece bu çalgıda hayat bulduğu için, bazı konserlerde olmazsa olmaz denilen bir enstrümandır.
