“Ars gratia artis”
”l’art pour l’art”
(sanat, sanat içindir)
Théophile Gautier (1811–1872) [*]
Fantasia op. 80 (ya da “Choral Fantasy”) ilk kez Akademie’ de 22 Aralık 1808 de yorumlandı. Beethoven o konser gecesi piyano solo, koro ile orkestranın birlikte ışıklandırdığı bir “brillant Finale” olsun istemişti. Fantasia op. 80 bu konserden az önce yazılmıştır.
Beeyhoven piyano partisi ile açılış solo partisini , bilinen doğaçlama biçemine bir örnek vererek, kendisi çalmıştı. Beethoven aynı melodik temayı, Ode to Joy teması olarak 9. senfonisinin final bölümünde kullanmıştır.
İşte bu yüzden insanın aklına, ister istemez acaba Fantasia op.80, 9. senfoninin final bölümünün bir taslağı mıydı?… sorusu geliyor. Benzerliği aşağıdaki iki nota satırında görmek olanağı vardır. Benzerlik bir biçemdeşlikten çok aynılığa yaklaşıyor..
Op. 80 Choral Fantasy
Op. 125 9. Senfoni Final teması
Re minor Senfoni No.9, Op. 125 “Choral” Beethoven’in sonuncu senfonisidir. 1824 te tamamlanmış olan bu senfoni Batı Klasik Repertuvarının en bilinen yapıtı olup, bestecinin, şimdiye kadar yazılmış en muhteşem müzikal kompozisyonlarından birirdir.
Yapıt büyük bir bestecinin bir senfonide insan sesi kullanmasının ilk örneğidir. Senfoninin final bölümü olan IV mouvement’ nında koro ile dört vokal solist, Schiller’in şiiri “An die Freude” yi seslendirirler. Şiirin adı önce İngilizceye “To Joy” diye çevrilmişsede sonradan “Ode to Joy” diye dile getirilmiş olup “Neşeye Kaside” anlamını taşır. Beethoven bu şiiri müziğinde kullanmayı 1793 yılında, 22 yaşındanberi düşünmekteydi.
Beethoven senfoninin vokal bölümünü yazmaya başlayınca bir çok güçlükle karşılaştı. Beethoven’ nin dostu Anton Schindler, sonradan durumu şöyle anlatmıştır :
“Dördüncü mouvement üzerinde çalışmaya başladığında, şimdiyedek olmadığı kadar dövüşürcesine bir uğraş içine girdi. Amaç Schiller’in odesini müzikal olarak en iyi biçimde sunmaktı. Günlerce didindikten sonra bir gün O (Beethoven) odama girerek heyecanla ‘Onu buldum, tam da doğru olanı buldum’ dedi. Sonra da bana taslak defterini gösterdi”
Beethoven’ in “Tam da doğru olanı buldum” sözleriyle anlatmak istediği büyük olasılıkla Op. 80 Choral Fantesy’ nin müzikal tümceleriydi. Sonunda 9. Senfoni final bölümüne bunu uygun bulmuştu.
Böyle söylüyorum çünkü yıllar önce Op 80 i ilk kez dinlediğimde 9. senfoniyi dinler gibi olduğumu hissetmiştim. Karar verebilmek için birbiri ardından, önce 9. Senfoni final bölümünü sonra Op. 80 Choral Fantasy’ yi dinlemelisiniz. Benzerliğin ne kadar çarpıcı olduğu görülecektir.
—————————————————
[*] Bu sözü daha önce Victor Cousin, Benjamin Constant ile Edgar Allan Poe. da kullanmıştır. Ama bunu bir slogan, bir motto haline getiren Théophile Gautier’ dir