Yukardaki Resimlerden Üstteki GULET, Alttaki TIRHANDİL dir.
“Ars est celare artem”
(Gerçek sanat sanatı gizli tutabilmektir)
Latin Deyimi
Bodrum’la özdeşleşmiş, uluslararası üne kavuşmuş Guletler Bodrum Gulet’i olarak da tanınır. Ülkemizde Akdeniz ile Ege kıyıları, Karadeniz, İstanbul gibi tekne yapımı ile ünlü pek çok bölgede yapılmalarına karşın Bodrum (İçmeler) [*], Marmaris ile Bozburun Gulet yapımı denince akla ilk gelen bölgelerdir. Heryıl bu bölgelerimizde üretilen Guletler dünyanın değişik bölgelerinde misafirlerini gezdirmek için denize indirilir.
Gulet, yanda resmi görülen Brig’den küçük, her zaman iki direkli, iki floklu bir tekne olup kıç bölümü yuvarlaktır. Brig’den farkı sadece boyu yönünden değildir. Brig’in yelkenleri dört köşedir. Guletinkiler üçgen biçimindedir (Marconi donanımı).
Gulet biçiminde yapılmış bir teknenin kıçı “ayna kıç” biçimindeyse, buna Ketch deniyor. Günümüzde yapılan tekneler daha fazla Ketch biçimindedir.
Standart Guletin İç Bölüm Özellikleri Şöyledir : Çoğu kamarada çift kişilik geniş bir yatak bulunur, tüm kabinlerde giysi dolabı ile yatak altında eşya koymak için yer vardır. Her kabinin banyosunda WC, lavabodan çekmeli duş bulunmaktadır. Her teknede sıcak su vardır. Standart yatlarda üç öğün yemek verecek kapasitede galley (gemi mutfağı) bulunur Elektrik çoğu teknede 12 ya da 24 voltluk akülerden sağlanır. Ancak sahile bağlantı olan akşamlarda 220 V elektrikten yararlanma olanağı bulunur.
Gulette yüksek bir boy-en oranı (narin tekne) olduğunda yeterli motor gücü de varsa, hızlı bir tekne ortaya çıkacaktır. Bu çok eski zamanlardan beri bilinen bir saptamadır. Bu biçemde bir tekne ayrıca rotasından kolay sapmadan düz bir çizgi üzerinde yol alabilecektir. Ancak bu teknelerin manevra yetenekleri ile stabiliteleri yüksek değildir. Düşük bir boy – en oranı teknenin denge ile manevra özelliklerini arttırırken, doğrusal hareket yeteneğini ile hızını olumsuz etkileyecektir (Tırhandilde olduğu gibi).
Tırhandil ya da dil uyumu kuralına göre tirhandil sözcüğü, Grekçe üçe bir (üçte bir) anlamına gelen triakena sözcüğünden türetilen “trikandini” nin zaman içinde değişmesiyle ortaya çıkmış. Triakena, demek ki üçte bir, teknenin ana yapısını bir çırpıda anlatan bir sözcük. Tirhandillerin en büyük özelliği, eninin boyunun üçte biri olmasıdır (ustalara göre daha fazlası bile olabiliyor). Bunun yanı sıra baş ile kıçının benzer biçimde, ay şeklinde bodoslamaları, geniş bir karınları, yuvarlak gövdeleri olması. Öteki önemli özelliklerinden biri alçak, kavisli yapısı teknenin güzelliğine güzellik katarken onu denizci de yapıyor.
Kural olarak tek direkli olan tirhandiller başlangıçlarında yer alan “Latin yelken” donanımlarını günümüzde “randa” ile “marconi” donanımlara bırakmış durumda. [**]
Usta denizci, yelkenli okul gemisi STS Bodrum’un mimarı Yücel Köyağasıoğlu tırhandillerin tarihinin Finikelilere hatta Mısırlılara kadar uzandığını belirtiyor. Yücel beye göre Finikeliler başı kıçı bir, sivri tekne biçimini Mısırlıların papirusden yapılma teknelerinden almış. Zaman içinde küçük değişiklikler geçirerek günümüzdeki biçimine ulaşmış.
Geçmişte sünger avcılığı ile yük taşıma işleri için 7-12 metre aralığındaki yapımlar, istek üzerine 16-18 metrelere kadar uzamış durumda. Büyük boy tirhandiller genelde mavi yolculuklarda kullanılmak için yapılıyor.
Üstün manevra kabiliyeti ile yelken seyrine çok uygun olmasıyla Tirhandil balıkçılık ile sünger avcılığında Egelilerin yardımcısı olmuştur. Öteki geleneksel Ege ile Akdeniz teknelerinin arasında en belirgin özelliği hem baş tarafının hem de kıç tarafının sivri olmasıdır. Tirhandil’in arkası ne Gulet gibi yuvarlak ne de Aynakıç gibi düzdür.
Tirandil, her ne kadar daha büyüklerine rastlansa da, genellikle 7 metre ile 12 metre arasındaki uzunlukta iyapılır.
Ne olağanüstü manevra kabiliyeti ne de yelken seyrine yatkınlığı Tirhandil’in geri plana atılmasına, ne yazık ki engel olamamıştır. Mavi Yolculuk amaçlı teknelerde daha fazla arka güverte alanı ile daha çok sayıda kabin gereksinimi ön plana çıkınca, Tirhandil yapımı neredeyse durma aşamasına gelmiştir. Bugün Bodrum (İçmeler), Marmaris ile Bozburun’daki tersanelerde yapım aşamasında bir Tirhandil görmek ya da marinalarda rastlamak şans işi. Ayrıca son günlerde fiber glass tırhandil yapıldığı da söyleniyor. Oysa ki Tirhandil ile Mavi Yolculuk küçük gruplar, aileler için unutulmaz bir deneyim, unutulmaz bir keyif olabilir.
———————————————————
[*] Bodrumda tekne yapım yerlerinin (tersanelerin) yoğun olarak bulunduğu İçmeler beldesindeki bu yapım yerlerinin çok büyük sıkıntıları var. Bilmiyorum bunların bir bölümüne çözüm bulunabildi mi?… Ama ben başka bir makaleyle bu sorunları dile getirmek istiyorum.
[**] 
Latin Yelken Donanımı
Randa Yelken Donanımı
Markoni (ya da Bermuda) Yelken Donanımı
