“Öğrenmek pahalıdır ama cehalet çok daha pahalıdır.”
H. CLAUSEN
Bir sınav, herhangi bir öğrenim dalında öğrencinin bilgi düzeyinin yeterliliğini ölçmek için yapılır. Söz gelimi, değerlendirme 100 puvan üzerinden yapılıyorsa, 60 puvan ya da bunun üzerinde not alan her öğrenci sınavı başarıyla geçmiş sayılır.
Sınav öğrencinin yaratıcı özelliğini de ölçmelidir. Bu bakımdan sınavda sorulan soruların yanıtları, hiç bir zaman ezber bilgiye dayanmamalıdır. Bu bakış açısından “çoktan seçmeli” yanıtları içeren sınavlar, ezbere bilgilere dayandığı için, yarardan çok zarar getirir.
Sınavlar üç önemli yönde yapılabilir. a) Sözlü sınavlar, b) Yazılı sınavlar, c) Uygulamalı sınavlar.
Uygulamalı ile sözlü sınavlar, ezbercilik konusunda pek sakınca taşımazlar. Ancak sözlü sınavlarda sorulacak sorularda, öğrenciyi yaratıcılığa yönlendirmeye dikkat etmek gerekir.
Asıl güçlük yazılı sınavlarda başgösterir. Yazılı sınav aynı zaman içinde bir çok öğrencinin bilgisini test etme yönünden yararlıdır. Ama bu tür sınavlarda sorulacak sorular birer problem niteliğinde olmalıdır. Böylece sanki normal yaşamda o konuda öne çıkan bir problemi çözermiş gibi, öğrencinin yanıtları bulması sağlanmış olur. Bütün öğrendiğimiz bilgilerden amaçlanan da bu değil midir?…
Bu durumda sınavda öğrenci her türlü bilgi kaynağını yanında bulundurabilir!… Çünkü çözüp yanıtlayacağı soru bir problem olup, normal yaşamda da o konuda karşılaşabileceği türden bir şeydir. Eğer aklında olan bilgi çözüme yetiyorsa onunla, yetmiyorsa eldeki referanslara bakarak soruyu yanıtlar. Böylece “kopyacılık” sorunu da kendiliğinden çözülmüş olur.
Denebilir ki “Her konuda bir problem, örnekse tarihte, coğrafyada, edebiyatta sorulabilir mi?…” Evet, her konuda sorulan soru bir promlem biçiminde olabilir. Ancak bu öğretmenleri biraz zorlayarak, biraz fazla çalışmalarını gerektirecektir.
Yazılı sınavların yanıtları assay (deneme) türünde olmalıdır. Demek ki, sorulanın yanıtı çok kısa bir makaleyi andıracaktır. Sorulan sorunun doğası gereği (problem biçiminde olması), öğrenci ezbercilikten uzaklaşacak, yaratıcı olmaya yönelecektir.
Ama sınavı bu biçimde yapabilmek için, öğrenim döneminde de bu yönü izlemek gerekir. Öğrencilere bir konunun doğrudan anlatılması ya da “Kitabın şurasından, şurasına kadar çalışın” demek yerine bir konu başlık halinde öğrencilere sunulup bunun hakkında 400 sözcüğü geçmiyen birer assay yazmaları söylenebilir. Sonunda yazılan bütün assay’ler derslikte okutularak içlerinden en iyileri seçilir. Bunlar o konu için o sınıfın ulaşabileceği en iyi sonuçlardır. Eksiklik varsa öğretmence tamamlanır. Öğretilecek her konu için bu yol izlenir.
Böyle davranmakla öğretmen gerekli bilgiye nasıl ulaşılabileceğini, bilgiyi kendisi doğrudan aktarmadan öğretmiş olur. Unutmamalı ki, bir bilgiyi kendi çabanızla bulup çıkarmışsanız, onu kolay kolay unutmazsanız. Kulaktan dolma bilgi uçup gitmeye mahkumdur. Ya da ezberleme yoluna gidilir ki, ezber bilgi de, hem de kısa sürede yok olup gider.
Bu bağlamda dersler, öğretmenin konferansçı konumunda olarak sürdürülen konferanslar biçiminde değil; derslikteki bütün öğrencilerin katıldığı bir “seminar” (bir tür toplu çalışma) olarak yürütülmelidir. Burada öğretmen “moderator” (başkan ya da tarafsız hakem) durumubda olup, konunun saptırılmamasını, zamanı gelince de doğru bilgileri vermeyi sağlar. Konular önceden verileceği için bütün öğrencilerin hazırlıklı olarak derse katılmarı beklenir.
Öğretmen ya da eğitmenin asıl görevi konuyu öğrencinin kulağına söylemek değil, o bilginin nasıl elde edilebileceğini öğretmektir. Çin atasözü ne diyor?… “İnsanlara karınlarınlarını doyurmak için balık vermeyiniz. Onlara balığın nasıl tutulacağını öğretiniz”
Eğitim sistemimiz bu anlayış doğrultusunda çalışmaya başladığı gün ADAM GİBİ ADAMLAR yetiştirip toplumumuzun öteki ileri toplumlar düzeyine geleceğine güveniniz. Düşünürler ne demişler : “Akıl için yol birdir!…”
