“Lozan görüşmeleri anlaşmayla sonuçlandıktan sonra. Başbaşa yapılan özel bir tğplantıda.
İngiltere başmurahhası (Lord Curzon) :
- Bakın size ne getirdiysem kabul etmediniz, istediğim hiçbir şeyi bana vermediniz. Şimdi ne istiyorsanız aldınız gidiyorsunuz. Ama gittiğiniz yer yoksul bir ülke. Savaşın sıkıntılarının yaşandığı bir ülke. Ülkenize gideceksiniz, ülkenizde insanlar kalkınma isteyecek, refah isteyecek, yatırım isteyecek. Bunları yapmak için paraya ihtiyaç var. O para bir bende var, birde bunda var (Amerikan baş delegesini gösteriyor). Bize geleceksin ve bize diyeceksin ki, bana yardımcı olun, borç verin, para verin. Biz sana vereceğiz borcu parayı ama unutma şimdi istediğimiz halde vermediğiniz bütün taleplerimizi yazıp cebime koyuyorum. Önümüze gelip bizden borç istediğin anda o taleplerini teker teker çıkaracağım ve önüne koyacağım, bunu unutma genç general.
İsmet Paşa’nın yanıtı :
Evet! Haklısınız eğer sizin önünüze bana para verin, borç verin diye gelirsem işte o zaman o reddettiğimiz talepleri çıkarıp önüme koyabilirsiniz.” [*]
Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lausanne (Lozan) şehrinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika, SSCB ve Yugoslavya temsilcileri tarafından, Lozan Üniversitesi salonunda imzalanmış barış antlaşmasıdır.
Konferansa önce Rauf Paşa katılmak istemiştir.Fakat Atatürk İsmet Paşa’nın katılmasını öngörmüştür.
Mudanya Ateşkes Antlaşması nın imzalanmasından sonra İtilaf Devletleri 28 Ekim 1922 de TBMM Hükümeti ni Lozan da toplanacak olan barış konferansına davet ettiler. Mustafa Kemal Paşa Mudanya görüşmelerine de katılan İsmet Paşa nın Lozan a baştemsilci olarak gönderilmesini uygun buldu.İsmet Paşa Dışişleri Bakanlıgına getirildi, çalışmalar hızlandırıldı. İtilaf Devletleri Lozan a İstanbul Hükümetini de davet ettiler.Bu duruma tepki gösteren TBMM 1 Kasım 1922 de Saltanatını kaldırmıştır.
TBMM Hükümeti Lozan konferansına katılarak Misak-ı Milli-yi gercekleştirmeyi Türkiye de bir Ermeni devletinin kurulmasını engellemeyi kapitilasyonları kaldırmayı Türkiye ile Yunanistan arasındaki sorunları (dogu trakya,ege adaları,nüfus degişimi, savas tazminatı) çözmeyi, Türkiye ile Avrupa devletleri arasındaki sorunları (ekonomik,siyasal,hukuksal) çözmeyi amaçlamış Ermeni yurdu ile kapitilasyonlar hakkında anlaşma sağlanamazsa görüşmeleri kesme kararı almıştır.
20 Kasım 1922 de Lozan görüşmeleri başladı. Türkler dünyanın dörtte üçüne eğemen, I dünya savaşı galibi emperyalistleri, dört yıl daha savaşım vererek savaş ile diplomasi alanında yenmiş, yeniden barış masasına oturtmayı başarmıştı. Bu insanlık tarihinin kaydetmediği bir başarıydı.
Osmanlı borcları ,Türk – Yunan sınırı bogazlar, Musul, azınlıklar ile kapitilasyonlar üzerinde uzun, çetin geçen görüşmeler yapıldı.Ancak kapütülasyonların kaldırılması, İstanbulun boşaltılması ile Musul konularında anlaşma sağlanamamıştır. Temel konularda tarafların tavize yanaşmaması, önemli görüş ayrılıkları çıkması üzerine 4 Şubat 1923 te görüşmelerin kesilmesi savaş ihtimalini yeniden gündeme getirmiştir.
Mareşal Mustafa Kemal Paşa Türk Ordusu’na İzmit ile Silivri’ye yığınak yapmasını emretmiştir.Türk Orduları İzmit ile İstanbul’a karşı yığınak yapmaya başladı.
Taraflar arasında karşılıklı verilen tavizler ile görüşmeler 23 Nisan 1923 te tekrar başladı 23 Nisanda başlayan görüşmeler 24 Temmuz 1923 e kadar devam etmiş, bu tarihte Lozan barıs antlaşmasının imzalanması ile sonuçlanmıştır.
Görüşülen konular :
● Türkiye-Suriye Sınırı: Fransızlarla imzalanan Ankara Anlaşması’na göre kabul edilmiştir.
● Irak Sınırı: Musul üzerinde antlaşma sağlanamadığı için, bu konuda İngiltere ile Türk Hükümeti kendi aralarında görüşüp anlaşacaklardı.
● Türk-Yunan Sınırı: Mudanya Ateşkes Antlaşması’nda belirlenen biçimiyle kabul edildi. Meriç Nehri’nin batısındaki Karaağaç istasyonu ile Bosnaköy, Yunanistan’ın Batı Anadolu’da yaptığı tahribata karşılık, savaş tazminatı olarak Türkiye’ye verildi. Ayrıca Gökçeada ile Bozcaada Türkiye’de, diğer Ege Adaları Yunanistan’da kaldı. Yunanistan’ın Türk sınırına yakın adaları silahsızlandırması kararlaştırıldı.
● Türkiye-İran Sınırı:Osmanlı Devleti ile Safeviler arasında 17 Mayıs 1639′da imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması’na göre belirlenmiştir.
● Kapitülasyonlar: tümüyle kaldırıldı.
● Azınlıklar: Tüm azınlıklar Türk uyruklu kabul edildi. Hiçbir biçimde ayrıcalık tanınmayacağı belirtildi. Batı Trakya’daki Türklerle, İstanbul’daki Rumlar dışında, Anadolu ile Doğu Trakya’daki Rumlar ile Yunanistan’daki Türkler’in mübadele edilmeleri kararlaştırıldı.
● Savaş Tazminatları: İtilaf Devletleri, I.Dünya Savaşı nedeniyle istedikleri savaş tazminatlarından vazgeçtiler.Sadece Yunanistan savaş tazminatı olarak Karaağaç bölgesini verdi.
● Osmanlı’nın Borçları: Osmanlı borçları, Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılan devletler arasında paylaştırıldı. Türkler’e düşen bölümün taksitlendirme ile kâğıt para (Fransız Frangı) olarak ödenmesine karar verildi. Düyun-u Umumiye de böylece tarihe karıştı.
● Boğazlar: Boğazlar, üzerinde en çok tartışılan konudur. Sonunda geçici bir çözüm getirilmiştir. Buna göre askeri olmayan gemi ile uçaklar barış zamanında boğazlardan geçebilecekti. Boğazların her iki yakası askersizleştirilip, geçişi sağlamak amacıyla başkanı Türk olan uluslararası bir kurul oluşturuldu. Bu düzenlemelerin Milletler Cemiyeti’nin güvencesi altında sürdürülmesine karar verildi. (Bu hüküm, Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nde değiştirilmiştir.)
● Türkiye Cumhuriyeti’nin Osmanlı İmparatorluğu’nun ardılı olduğu belirtildi.
Kurtuluş savaşının kazanılmasından sonra yapılan Lozan Barış Antlaşması, bu kez masa başında kazanılmış bir zaferdir. Türkiye Cumhuriyetinin bu günkü haliyle onaynaylanması demek olan bu antlaşmanın imza gününü de bir ulusal bayram olarak kutlamak gerekmez mi?…
Bu şu günlerde Sevr’ i ikide bir, açık ya da kapalı olarak, gündeme getirmeye çalışan dış ile iç düşmanlara, sürekli atılan birer tokat olmaz mıydı?!…
————————————————————
[*] Ne yazık kiTürkiye Cumhuriyeti ilk dış borcunu 1930 yılında, İsmet İnönü bu sözleri söyledikten yedi yıl gibi kısa bir süre sonra ABD’nin bir kuruluşundan 10 milyon dolar olarak almıştı. Borcu İnönü hükümeti Türk Parasının Kıymetini koruma kanununu çıkardığı dönemde almıştı. Bu borçlanma 1929 yilinda bütün dünyayı sarsan büyük ekonomik bunalımın Türkiye üzerinde olan etkisi ga,ilesi sırasında Merkez Bankası kurulması amacıyla alınan bir borçtur. Elbette, kaderin oynadığı kötü bir oyun, büyük bir bahtsızlıktır!…
O günden bu yana biz borçlanmayı sürdürmekteyiz… Onlar da sürekli olarak önümüze Sevr koşullarını koymaktalar!…
Demek ki, işin aslı ekonomide düğümleniyor. Ulu Önder Atatürk bu gerçeği çok iyi bilenlerdendi!…
————————————————————-
Yararlanılan Yapıt :
Turgut Özakman : CUMHURİYET; Türk Mucizesi. Ekim 2009, 7. Basım, Bilgi Yayınevi.
daha fazlabilgi verilemezmi