ALEVİLİK ( عَلَوِیُّون‎)

Haritada beyaz bölgeler Aleviliğin % 10 un altında olduğu bölgeleri göstermektedir. Mavi rengin koyulaşması bu oranın arttığını işaret eder.

Türkiye’de Sünnîlikten sonra en fazla katılımcısı olan ikinci İslâmî mezheptir. Türkiye’de en çok Alevî köyü yaklaşık 560 Alevî köyüyle Sivas ilindendir. En yoğun nüfus Tunceli ilindedir. Ardından da Erzincan, Malatya, Tokat, Amasya, Çorum illeri gelmektedir. Türkiyede alevi mezhebinin etnik dağılımı Türk aleviler, Kürt alevileri, Arap alevileri sayıları azda olsa Boşnak alevileri, Arnavut alevileri dir. .Suriyede ise aleviler Kürt alevileri ile Arap alevileri olarak bulunmaktadırlar. Türkiyede alevi sayısı ortalama 5 ile 6 milyon arasındadır.

Alevîler, Hz. Muhammed’in son Peygamber olduğuna, Hz. Ali’ninse Velî’liğine (ya da İmamlığına) inanırlar. Türk Alevîleri ibâdetlerini cem evinde yaparlar. Kadir Gecesi’ni bağlayan günlerde üç gün, Muharrem ayındaysa 12 gün oruç tutarlar. Muharrem’den sonra da üç gün Hızır Orucu tutarlar. Muharrem orucundan evvel üç gün Mâsum-u Pâklar orucunu tutarlar.

Türk Alevîleri kendi içinde bir çeşit hiyerarşi oluşturmuştur. Örneğin “yol”a gönül vermiş olana “tâlip” denir. Kişi, yolun kurallarını yerine getirip bilgi düzeyini arttırdıkça yükselir. Alevîlik’te “yol” denen deyimin temelini dört kapı, 40 makam anlayışı oluşturmaktadır [*]. Sırasıyla şeriat, tarîkat, mârifet ile hakîkat dört kapıyı oluşturmaktadır. Bu kapıların hepsinin “alt bölüm” olarak niteleyebileceğimiz on’ar tane makamı vardır. Bütün kapı ile makamların kendi içinde bir anlamı bulunmaktadır.

Şeriat kapısı, özetle doğru inanç, doğru yaşam biçimidir. Toplumdaki her bireyin inanç ile yaşam kurallarını düzenler.

Tarikat kapısıysa tarikata hizmet etmek, Alevîlik’in kurallarına özen göstermektir.

Mârifet kapısıysa bir tür kendisi için kuralları aşıp başkaları için de birşeyler yapabilmek, fedakâr olabilmektir.

Hakikat kapısı, bütün dünyevi kaygıları aşıp kişinin Tanrı’yla arasındaki sırra nâil olması demektir.

Ayrıca alevilerin ibadethanesi olarak bulunan cem evlerinin yanısıra bazı bölgelerde camiiyede giderler, Malatya Tunceli, Çemişgezek gibi yerleşim yerlerinde eski dönemlerde alevilerin yaptırdığı bir çok camii vardır.

Cem toplu halde ettikleri ibâdetin adıdır. (Türkçe : toplanma, birikme, bir araya gelme).

Türk Alevîlerinde cemde bulunan bir kişi başka bir kişiye dargınsa, bu iki kişinin dargınlıkları giderilmeden, barışmaları sağlanmadan ceme başlanmaz.
Alevîlerin toplu anlamda temel ibâdeti olan cem, bir dedenin gözetiminde, önderliğinde yerine getirilir,

Alevîlerin ibâdet ettiği yere toplanma anlamında “cemevi” denir; bir olma, bütünleşme yeri, Yaratan’la bir olma, bütünleşme anlamındadır. Cem, herhangi bir yerde yapılabilir. Evde ya da temiz olan her yerde yapılabilir. Önemli olan Allah’a sığınmak ile ibâdet etmektir. Cemevi ise sâdece ibâdet amaçlı kullanılmıyor, cemevleri, salt tapınma ereğiyle kullanılmamış, kullanılmamaktadır. Türk Alevî topluluğunun tapınma gereksinimi dışında toplumsal, bireysel sorunların çözüme kavuşturulduğu bir meclis işlevi de görmüş, görmektedir.

Anadolu’nun İslâm’laşmasını sağlayan Hacı Bektâş-ı Velî’yi, Yunus Emre’yi, Abdal Mûsâ’yı, Ebu’l Vefâ’yı, Hoca Ahmed Yesevî’yi Şah İsmâil (Hatâî)’yi önemser. Şah İsmâil‘in Alevîlik inancının Türkmenler arasında yayılmasında büyük etkisi olmuştur. Öncelikli hedef Doğu Anadolu olduğundan buradaysa özellikle zaza kürtleri yarısına yakınını ile bir kısım kurmanç kürt topluluklarınında Alevî inancını kabul etmelerinde büyük etkileri olmuştur. Anadolu’ya gelen Hazret-i Pîr’le, ozanların nefesleriyle hayat bulduğuna inanılmaktadır.

Ayrıca alevîlik’in İslâm’a âit olup olmadığı, bâzı Alevîlerce bile cevaplandırılamamakta, İslâm’dan ayrı olduğu öne sürülmektedir. Dahası İslâm öncesi kaynakları olan bir din olduğu, 20. yüzyılda İslâm içine alınmaya çalışıldığı, sosyolog Dr. İsmail Beşikçi gibileri tarafından öne sürülmektedir.

Alevîlik’te Kutsal Günler ve Anma Günleri :

Muharrem Orucu
Aşure Günü
Hızır Orucu
Hüseyin’in katledilmesi (Kerbelâ Olayı)
21 Mart- Ali’nin doğum günü ve Nevruz
Gadırhum
5-6 Mayıs: Hıdırellez
6-7 Haziran: Abdal Musa Anma Törenleri
16-18 Ağustos: Hacı Bektâş-ı Velî’yi anma törenleri

[Kaynak : Wikipedia]

——————————————————-

[*] Şeriat kapısının makamları :

İnanmak,
İlim öğrenmek,
İbâdet etmek,
Haramdan uzaklaşmak,
Ailesine faydalı olmak,
Çevreye zarar vermemek,
Peygamberin emirlerine uymak,
Şefkatli olmak,
Temiz olmak ve
Yaramaz işlerden sakınmak.

Tarîkat kapısının makamları :

Tövbe etmek,
Mürşidin ögütlerine uymak,
Temiz giyinmek,
İyilik yolunda savaşmak,
Hizmet etmeyi sevmek,
Haksızlıktan korkmak,
Ümitsizliğe düşmemek,
İbret almak,
Nîmet dağıtmak,
Özünü fakir görmek

Mârifet kapısının makamları :

Edepli olmak,
Bencillik, kin ve garezden uzak olmak,
Perhizkârlık,
Sabır ve kanaat,
Hayâ,
Cömertlik,
İlim,
Hoşgörü,
Özünü bilmek,
Âriflik.

Hakîkat kapısının makamları :

Alçakgönüllü olmak,
Kimsenin ayıbını görmemek,
Yapabileceğin hiçbir iyiliği esirgememek,
Allah’ın her yarattığını sevmek,
Tüm insanları bir görmek,
Birliğe yönelmek ve yöneltmek,
Gerçeği gizlememek,
Mânâyı bilmek,
Tanrısal sırrı öğrenmek ve
Tanrısal varlığa ulaşmak.