ARILAR ile YÖN BULMA YETENEKLERİ (Arılar Matematik mi Biliyorlar)…

093a.jpg
“Günümüzde insanlar bilgiyi arar oldu, hikmeti değil. Halbuki bilgi mazidir, hikmet ise istikbal. “
Kızılderili Lumbee Kabilesi Atasözü

Bir arı kolonisinde ana arı, işçi arı ile erkek arı olmak üzere üç farklı birey vardır. Ana arı ile işçi arılar dişi bireyler olup döllü yumurtalardan gelişirlerken, erkek arılar dölsüz yumurtalardan gelişirler. Arı kolonilerinde kışın sadece dişi bireyler  var olup, erkek arılar ilkbaharda yeni sezonla birlikte görülürler.

Ana Arı ile Görevleri:
Picture 2.png Her kolonide normal koşullar altında bir ana arı vardır. Vücut yapısı ince-uzun, rengi diğer bireylere göre daha açık, canlı, parlaktır. Ana arıların tek görevi yumurtlamak ile salgıladığı feromonlarla kovan içinde birlik ile düzeni sağlamaktır. Bunlar dışında hiçbir iş yapmadığı gibi bakım ile beslemesi de işçi arılarca yapılır. Yaşamı boyunca sadece çiftleşme amacıyla, bir de koloninin oğul vermesi durumunda kovan dışına çıkar. Ana arıların ortalama yaşam süreleri 3-5 yıl olmakla birlikte 7 yıla kadar yaşayabilirler, ancak ekonomik ömürleri en fazla iki yıldır. Bu nedenle her yıl en geç iki yılda bir koloninin ana arısı değiştirilmelidir.

Ana arılar döllü yumurtalardan meydana gelirler. Yumurtlanan döllü yumurta larva aşamasının 6 günü boyunca yoğun arı sütüyle beslenir. Gelişimini 16 günde tamamlayarak ergin bir ana arı halini alır. Ana arı gözden çıktıktan sonra 6-8 gün sonra güneşli, rüzgarsız, sıcak bir günde çiftleşme uçuşuna çıkar. 8-10 erkek arıyla çiftleşir. Eğer çıktığı çiftleşme uçuşunda yeter sayıda erkek arıyla çiftleşemezse sonraki günlerde 2-3 kez daha çiftleşme uçuşuna çıkar. Çiftleşmesini tamamlayan ana arı kovana dönerek 2-3 gün sonra yumurtlamaya başlar. Kovan içi koşulların iyi olması durumunda kaliteli bir ana arı günde 1.500-3.000 yumurta yumurtlayabilir.

Ana arıda abdomeninin (karın bölümü) sonunda bir iğne ile buna bağlı bir zehir kesesi vardır. Ana arı iğnesini kovandaki rakip ana arılar ile ana arı memelerine karşı kullanır. İşçi arılar gibi iğnesi kopmadığından iğnesini kullanan ana arı ölmez.

Ana arı salgıladığı feromon ile işçi arıları etrafına çeker, kolonide birlik ile düzeni sağlar. Feromon kokusunu algılayan işçi arılar kolonideki işleri düzenle yürütürler. Aynı zamanda bu feromonlar işçi arıların yumurtalıklarının gelişmesi ile kolonide yeni bir ana arı yetiştirmelerini önler. Herhangi bir nedenle ana arısız kalıp, ana arı yetiştirme olanağı olmayan bir kolonide işçi arılardan bazılarının yumurtalıkları gelişerek yalancı ana arı meydana gelir. Yalancı ana arılar sadece dölsüz yumurta yumurtlayabilecekleri için koloni zamanla erkek arılarla dolarak söner gider.

 Erkek Arı ve Görevleri:
 
Döllenmemiş yumurtalardan meydana gelirler. Koloninin en iri bireyleridir. Tek görevleri dölsüz ana arılarla çiftleşmektir. Çiftleşme sonunda üreme organlarını kaybettiklerinden ölürler.

Erkek arılar kısa bir dile sahip olduklarından çiçeklerden nektar alamazlar, ancak petek gözlerinden, işçi arılardan gıda alabilirler. Çok iyi bir tüketici olduklarından nektar kaynakları azaldıkça, kışa yaklaştıkça işçi arılarca kovandan atılarak ölüme terk edilirler. Geç sonbahar ile kış aylarında kovanda erkek arı bulunmaz. Oğul mevsiminde sayıları 500- 2.000 arasında değişmektedir. Ömürleri ortalama 30 gündür. Erkek arıların iğnesi olmadığı için kendilerini koruyamazlar.

Erkek arıların petek üzerindeki gözleri işçi arı gözlerine oranla daha büyüktür. İşçi arılar büyük gözlü petek yaparak ya da erkek arı larvalarını yok ederek kovandaki erkek arı sayısını denetim altında tutarlar.

İşçi Arılar ile Görevleri
ari4.jpgKoloninin en çalışkan, en kalabalık bireyleridirler. Döllü yumurtalardan 21 günlük bir gelişme döneminden sonra meydana gelirler. Koloni içindeki sayıları kışın 10.000-15.000 kadarken yaz aylarında koloninin en güçlü olduğu dönemde sayıları 60.000-100.000’e kadar çıkabilmektedir. Yaşam süreleri ilkbahar ile yaz aylarında 35-40 gün iken kışın 5-6 ay yaşayabilmektedirler. Yumurtlama dışındaki tüm işleri işçi arılar yaparlar.

İşçi Arıların Görevleri :

1)   Kuluçka süresini tamamlayıp petek gözünden çıkan işçi arılar yaşamlarının ilk üç gününde kendini temizler, besleyici arılardan yiyecek alarak beslenir, yavru gözlerini temizler, kuluçka sahasında dolaşarak gerekli sıcaklığın oluşmasını sağlarlar.

2)   3-6 günlük işçi arılar petek gözlerinden aldıkları çiçek tozu ile bal hazırladıkları karışımla yaşlı larvaları beslerler.

3)   5-15 günlük işçi arılar arı sütü salgılayarak genç larvalar ile ana arıyı beslerler. Yavaş yavaş kovan önünde uyum uçuşu yapmaya başlarlar.

4)   12-18 günlük işçi arılar balmumu salgılayıp petek örer. Kovan temizliğini yaparlar.

5)   18-20 günlük işçi arılar kovan uçuş deliği önünde, uçuş tahtası üzerinde bekçilik yaparlar.

6)   20. günden sonra artık işçi arılar artık kovan dışında çalışmaya başlarlar. Kovana nektar, polen vs. getirirler.

Bu düzenli iş bölümünün yanında işçi arılar gereksinim duyulması durumunda 20-25  günlük olduğunda da arı sütü salgılayabilir. Demek ki arılar değişen koşullara göre hareket ederek yaşlarına uymayan işleri de yapabilmektedirler.

İşçi arılar 20 günlerini doldurduktan sonra tarlacı arı olarak  kovan dışında çalışmaya başlarlar. Bu dönemde arılar kovana polen, nektar, propolis ile su taşırlar. Polen toplama uçuşuna genellikle sabahın erken saatlerinde başlarlar.

Kovan dışında tarlacılık işi yapılırken önce bir grup işçi arı, nektar alınacak çiçeklerin yerini belirlemek için, keşif uçuşu yaparlar. Bu keşfi yaparken kovan ile güneşi birleştiren çizginin kovan düzlemi ile yaptığı açı hesaplanır. Çiçeklere varıldığında bu kez çiçeklerle güneş arasındaki çizginin kovan düzlemiyle yaptığı açı saptanır. Bu her iki açı, bir ucu kovanda, bir ucu çiçeklik bölgede olan güneş açısının saptanmasına olanak verir. Arılar bu yöntemle yönlerini bulurlar. Demek ki bir tür sekstant (*) kullanıyor gibidirler.

Bütün bu işlemler sonunda arılar kusursuz bir haberleşme sistemi de kullanırlar. Kaynağın yerini bulan arılar kovana döndüklerinde arı dansı denilen özel bir takım hareketlerle (Arı Dansı) kaynağın yerini öteki arılara bildirirler. Arılar yaptıkları dansın türü ile sayısıyla kaynağın hangi yönde, ne kadar uzaklıkta, ne ölçüde zengin olduğunu anlatabilmekte, öteki arılar kaynağı kolaylıkla bulabilmektedirler. Dans içinde kaynağın çeşidini de anlatırlar.

Uçuşa çıkan arılar,yukarda sözü edilen yöntemle kendi kovanlarının yerini de çok iyi öğrenmektedirler. Bu nedenle koloni bir yere taşındığında arılar çevreyi tanımak, kovanın yerini öğrenmek için keşif uçuşları yaparlar. Kovanın yeri çok az değiştirilse bile tarladan dönen arı kovanın eski yerine gelir. 

———————————————————–

(*) goksel3.jpg>SEKSTANT, Alm. Sextant (m), Fr. Sextant (m), İng. Sextant. Denizlerde gemicilerin, bulundukları yerin mevkiini anlayabilmeleri için, güneşle ufuk düzlemi arasındaki açısal mesâfeyi ölçen optik seyir cihazıdır.

Dâirenin altıda biri büyüklüğünde bir açıya sâhip olduğu için, sekstant ismini almıştır. 1731 senesinde John Handley tarafından yapılan ilk 45 derecelik oktantla modern sekstant arasında hemen hiç fark yoktur. Sekstant aynı zamanda gemiden ya da uçaktan herhangi bir gök cisminin yüksekliğini ölçmeye de yarar. Bunlardan en basiti kuzey yarım kürede kutup yıldızının açısal yüksekliğini bulmaktır. Sekstantla en hassas mevki tâyini, güneşin en yüksek noktasına ulaştığı öğlen vakti yapılır. Bu en yüksek noktaya güneşin üst yücelim noktası denir.

Sekstantla açı ölçmek için, sekstant dürbününden gemici, ufuk hattına bakar. Gemici, gemi güvertesinde dik olarak durduğu, gemiyle beraber sallandığı için ölçülecek açı hiç değişmez. Güneşin aynalardan yansıyan görüntüsü de tam ufuk hattına çakıştığı an sekstant açısı okunur. Açının okunduğu yerel saat da tablolarda kullanılmak üzere hassas olarak saptanır.

Modern sekstantlarda ufuk aynasının yarısı gümüşlenmiştir. Bu durumda sekstant teleskopundan bakıldığında teleskopta hem güneş, hem de ufuk düzlemi yanyana görülür. Ölçüm kolaylığı için güneşin parlaklığını azaltan filitreleme, açıyı hassas bir biçimde okumak, açı değiştirmede hızlı olabilmek için verniyer sistemi de bulunur.

Sekstantın hava trafiğinde de önemi vardır. Uçak sekstantında çoğu kere ufuk düzlemi yerine su tesviye âleti ölçümde yatay hattı verir. Sekstant uçakta astrdom denilen şeffaf çıkıntıya yerleştirilir.

One Response to ARILAR ile YÖN BULMA YETENEKLERİ (Arılar Matematik mi Biliyorlar)…

  1. semra diyor ki:

    bence arılar gelişmiştir

Bir Cevap Yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

*

Şu HTML etiketlerini ve özelliklerini kullanabilirsiniz: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>