MARS ATMOSFERİ….

“Mars’tan gelecek bir konuk kolaylıkla uygar ülkeleri seçecektir. Çünkü en iyi harp gereçleri onlarda bulunur.”
Herbert V. Prochnow

NASA’nın gönderdiği “Phoenix – Anka Kuşu” adlı uzay keşif aracı Mars Gezegenine ulaşmış bulunuyor. Bu fırsattan yararlanarak Mars’ın atmosferine bir göz atalım.

Mars (eski adıyla Merih), Güneş Sistemi’nin dördüncü gezegenidir. Türkçesi Sakıttır. İsmi Eski Roma’daki savaş tanrısı Mars’tan gelmektedir (Bu Tanrı Eski Yunan Mitolojisinde Ares’e karşılık gelir). Literatürde kullanılan bir diğer ismi de Kızıl Gezegen’dir. Gece temiz bir havada basit bir teleskopla kırmızılığı görülebilir.

Mars’ın bir zamanlar atmosferini oluşturan, yoğun olarak bulunan su ile karbondiyoksidin (CO2) şimdi çok az miktarda kaldığı, ancak Kızıl Gezegen’in toprak örtüsünün altında bulunabileceği görüşü ileri sürüldü.

İsveç Uzay Fiziği Enstitüsü’nden Stas Brabash ile Fransa Uzay Işınım Araştırmaları Merkezi’nden Jean Andre Sauvaud, Mars’ta gözlemlerini sürdüren Avrupa uzay aracı Mars Express’in gönderdiği verilere dayanarak “Kızıl Gezegen”in atmosferinin yaklaşık 3,5 milyar yıl önce güneş rüzgarlarının etkisiyle ortadan kaybolduğunu, çok az miktarda geriye kaldığı sonucuna vardılar.

Görüşlerini Science dergisindeki bir makalede dile getiren bilim insanları, Mars atmosferinde yalnızca 0,2 ila 4 milibar CO2, birkaç santimetre su belirlediler.

Mars’ın yoğun atmosferine ne olduğunu bulmaya çalışan bilim insanları, Kızıl Gezegen’in atmosferinin toprak altında olabileceği görüşünü getirdiler.

NASA’nın robotları Spirit ile Opportunity’nin atmosferinin su ile CO2 içerdiğini belirlediği Mars’ta tortul birikintiler, sıvı suyun yarattığı erozyon, kuru nehir yatağı gibi izler geçmişte yoğun bir hidrolojik eylem olduğunu ortaya koyuyor.

Kızıl Gezegen’in yüzeyinde bugün sıvı su kayıp durumda bulunurken, atmosferde çok zayıf oranda su buharı, kutuplar ile bazı kraterlerde donmuş su göze çarpıyor.

Ancak bu nicelikteki su gözlemlenen jeolojik izleri açıklamaya yetmediğinden, toprak altında büyük miktarda su bulunduğunu düşündürüyor.

Avrupa Uzay Dairesi uzmanları, yörüngedeki Mars Express uzay aracından gelen fotoğraflardan Kızıl Gezegen’in atmosferiyle ilgili yeni bilgiler ediniyor. Mars’ta bulut oluşumunun öteki tüm gezegenlerde olduğundan çok daha yüksekte olduğu ortaya çıktı. Yeni bilgiler, Mars’ta bulutların yüzeyden 80 ile 100 kilometre arasındaki yükseklikte olduğunu gösteriyor. Dünya üzerinde en yüksek bulut 84 kilometre yüksekte bulunuyor.

Mars’ın gökyüzündeki bulutlar, Dünya’dan farklı olarak karbon dioksitten oluşuyor. Mars Express, morötesi ile kızılötesi kamerasıyla yaptığı gözlemde, bulut kümesinin arkasında kalan yıldızların gözden kaybolduğunu saptadı. ESA uzmanları, Mars yüzeyinde bir gözlemcinin yıldızları görebilmesi için Güneş’in batmasını beklemesi gerekeceğini belirtiyor. Gözlemi yapan ESA uzmanı Franck Montmessin bunun nedenini şöyle açıklıyor; “Mars’ta bulutlar şeffaf bir etkiye sahip, sadece gökyüzü karanlıkken Güneş ışınlarını yansıtırken görülebiliyor. Bu anlamda yeryüzünün 80 km üstünde mezosferdeki bulutlara benziyorlar.”

TOZ FIRTINALARINDAN ARTAN PARÇACIKLAR

Bulutların meydana gelebilmesi için buharın katı partiküller bulup, bunların etrafında yoğunlaşması gerekiyor. Mars Express’in gözlemlerine göre, Mars atmosferinde yaklaşık 60 kilometre yükseklikte daha önce bilinmeyen toz parçacıklarına rastlandı. Bu toz parçacıklarının yüzeyden göğe doğru çıktığı düşünülüyor.

Bulutları meydana getiren karbondioksidin de bu toz parçacıklarının etrafında yoğunlaştığı çıkarımsanıyor. Mars yüzeyinde yüzlerce kilometreye yayılan toz fırtınalarının meydana geldiği biliniyordu. Bulutların oluşmasına katkıda bulunan tozların bu fırtınalardan geldiği varsayılıyor.

Son gözlemle Mars’ın atmosferinin üst katmanlarının bilinenden daha yoğun olduğu ortaya çıktı. Bu bulgunun, Mars’a gidecek insanlı araçların aerodinamik yapısıyla ilgili önemli getirileri olacak. Zira yoğun atmosfere girişte ortaya çıkan güçlü sürtünme uzay aracı için tehlikeli olabiliyor.

Mars Atmosferinin Bileşimi şöyledir :

Atmosfer basıncı 0.7-0.9 kPa

Karbondioksit 95,32%
Azot 2,7%
Argon 1,6%
Oksijen 0,13%
Karbonmonoksit 0,07%
Su buharı 0,03%

Metan
Neon
Kripton
Xenon
Ozon…………………….bunların hepsi eser miktarda.