TÜRKİYENİN ZENGİNLİĞİ BOR : YARININ PETROLÜ!…

Türkiyemiz gerçek anlamda zengin bir ülkedir. Ne var ki elindeki zenginliklerin ya farkında değildir ya da yabancı güçlerce bu zenginlikler göz önünden uzak tutulmaya çalışılmaktadır. Fakat, yabancıların Türkiyenin zenginliği konusunda kuşku duymadıkları da bir gerçektir. Çünkü bir toplantıda, etkili bir kişi : “Türkiye, Türklerin yönetimine bırakılmayacak kadar zengin bir ülkedir”. Demek cüretini bulabilmiştir.

Sözünü ettiğimiz zenginlikler : Bor, Thorium, Osmium, Zeolit madenleridir. Bunların Türkiyedeki varlıkları ile yüksek düzeydeki rezevrleri tartışma götürmüyor. Ama, bunların dışında petrol, uranium, su varlıkları da zenginliklerimiz arasındadır. Bu sonuncular, bazı nedenler yüzünden bugün tartışma konusudur.

Bu yazımızda üstünde durmak istediğimiz Bor elementidir. Ötekileri de ilerde birer makaleye konu ederek tartışmaya açmak istiyoruz.

Yukardaki haritada yurdumuzdaki Bor yataklarının nerelerde olduğunu görüyoruz. Bu bölgeler : Burhaniye – Savaştepe – Susurluk – Dursunbey – Bigadiç – Sultançayı – Bursa, Kestelek – Sındırgı – Kütahya, Emet – Eskişehir, Kırka dır.

Dikkat edilirse bu bölgeler, antik çağdanberi bilinen sağlığa yararlı suların bulunduğu kaplıca alanlarıdır. Bu görüşten yola çıkılarak, yurdumuzun öteki kaplıca alanları olan bölgelerde de Bor yatakları bulunabileceği akla geliyor. Hiç araştırılmışmıdır?… Bilemiyorum, ama, yayılımcı güçlerin bu konuda etrafıyla belli fikirleri olduğu kanısındayım.

Dahası Türkiye’de, Bursa, Balıkesir, Eskişehir ile Kütahya’da bu maden çıkarılıyor. Ama ülkenin geri kalan kesiminde neler olduğu bilinmiyor. Yani sadece dört şehrimizle dünya bor rezervlerinin en güçlü ülkesi durumundayız.
Bundan kısa bir süre önce Ankaranın kuzeyindeki Kazan ilçesinde bor bulunması olasılığı tartışılmakta. Uzmanlara göre bu bölgedeki veriler yerin altında bor olabileceğinin işaretlerini veriyor. Fakat işin üstüne gidilmesinde sorun var… Zira bu bölgede daha önce araştırmalar yapıldığı, bir şey bulunmadığı söyleniyor. Konu inceleniyor ama bu sonuçları gösteren bir belgeye rastlanmıyor. Bunun üzerine yeni bir çalışmaya başlanıyor. Bu çalışmanın amacı Kazan’da ne kadar bor olabileceği üzerine… Sonunda inanılmaz sonuç. Bor var!… Ama şaşırtıcı olan bu değil. Miktar inanılmaz… 600 milyar tonluk “Bor Tuzu” bulunduğu tahmini yapılıyor. Bu tuzdan bor elde ediliyor.

Türkiye’de bor madeni üzerine çalışmaları eylemsizliğe sürükleyen en önemli belgeler yabancıların… Her zaman olduğu gibi Türkiye’nin ciddi kaynaklarının bilgisi üzerine “incelikli” çalışmaları yine yabancılar yapıyorlar. İlk ciddi çalışma ise daha bor’un öneminin ne tam bilindiği ne de bor kullanım yollarının bu denli ortaya çıkmadığı zamanda geliyor. 1968 yılında yabancıların hazırladığı bir rapor; “Türkiye’de bor yok, olanlar da tüketilmiş” damgasını yiyor. Hani biraz var dense yine şaşırmayacağız ama dağ taş bor madeni doluyken, “yok” demek açıkça düşmanlık göstergesi mi?… Yoksa bunun altında başka haince düşünceler mi yatıyor?… Bu hal diğer madenlerimiz konusunda da – özellikle petrol – şüphe duymamızı kolaylaştırıyor!…

Bir başka dikkat çekici noktaya, önümüze Sevr’in Türkiyenin parçalanmasını gösteren haritasını açınca tanık oluyoruz : Bor yataklarının bulunduğu bölgenin elimizden alındığını gözlemliyoruz!..

Dünya yüzünde Bor elementi yataklarının bulunuş yüzdeleri şöyledir :

Türkiye …………% 66
ABD………………% 13
Kazakistan……..% 11
Çin………………..% 3
Güney Amerika % 7

Buna göre dünyanın en geniş Bor rezervi, toplamın % 66 sı ile Türkiyededir. Biz bu rezervin % 66 sını işletmekteyiz.

Türkiye’de bor yatağı işletmeciliği 1865’de Desmazures Compaigne Industrielle des Mazures tarafından Susurluğun 9 km güneyinde Aziziye köyündeki yatakta başlamıştır. 1956’da Emet yakınlarında bulunan kolemanit yataklarını Etibank’ın işletmeye başlaması vile 1971-1978’de bor madenciliğinin devletleştirilmesine kadar çeşitli yerli ya da yabancı şirketler tarafından işletilmiş, ham maden olarak ihraç edilmiştir. Türkiye’de bor madenlerinin devletleştirilmesinden sonra, Etibank madenlerde konsantratörlerin yanında, Bandırma ile Kırka’da bor cevherlerinden temel bor tuzlarını üreten tesisler kurmuştur. Türkiye’de bor madenciliği genellikle açık ocak madenciliği şeklinde yapılmaktadır. Çeşitli araştırma ile kaynaklardan, Türkiye’nin sadece dünyanın en büyük bor rezervlerine sahip olmakla kalmayıp aynı zamanda bor içeriği en yüksek yataklara, işletilmesi ve kullanılması en kolay yataklara da sahip olduğu görülür.

Tarihte ilk olarak 4000 yıl önce Babilliler Uzak doğudan boraks, getirmiş, bunu altın işletmeciliğinde de kullanmışlardır. Mısırlılarında bor’ u, mumyalamada, tıpta, metalurji uygulamalarında kullandıkları bilinmektedir. İlk boraks kaynağı Tibet göllerinden elde edilmiş olup, bu Boraks; koyunlara bağlanan torbalarda Himalayalardan Hindistan’a getirilmiştir. Eski Yunanlılar ile Romalılar boratları temizlik maddesi olarak kullanmıştır. İlaç olarak ilk olarak Arap doktorlar tarafından M.S. 875 yılında kullanılmıştır .

Boratlar ise 13. yüzyıldan bu yana bilinmesine karşın son zamanlara kadar çok az miktarda kullanılmıştır. 1772 yılında İtalya’nın Scany bölgesindeki sıcak su kaynaklarında doğal olarak borik asit “sasolit” minerali keşfedilmiştir. 1836 yılında ise Şili ile Arjantin’deki boratlar bulunmuş, bu yataklar 19. yüzyılın sonlarına kadar dünyada bor elde edilen en büyük kaynaklar haline gelmiştir. 1864 yılında Amerikanın Kaliforniya ile Navada eyaletlerindeki bor yatakları keşfedilmiştir.

Elementel bor 1808 yılında Fransız Kimyacı Gay-Lussac ile Baron Louis Thenard ile bağımsız olarak İngiliz kimyacı Sir Humpry Davy tarafından bulunmuştur.

Bor, kelime kökeni olarak Arapça buraq/baurach ile Farsça’da burah kelimelerinden gelen bir elementtir. Periyodik sistemin üçüncü grubun başında bulunan, atom numarası 5 olan bor elementi, kütle numaraları 10 ile 11 olan iki kararlı izotopundan oluşur. Kimyasal simgesi (B) olup, periyodik cetvelin lll A grubunun metal olmayan tek elementidir. Bor madeni ilk bakışta beyaz bir kaya şeklinde olup, çok sert, ısıya dayanıklı, doğada serbest bir element olarak değil, tuz bileşikleri biçiminde bulunmaktadır. Bor elementinin amorf bir toz halindeki rengi koyu kahverengidir. Ancak çok gevrek, sert yapılı monoklinik kristal halinin rengi ise sarımsı kahverengidir. Elmastan sonra en sert elementtir.

Yeryüzünün 51 inci yaygın elementi olan bor, yeryüzünde toprak, kayalar ile suda yaygın olarak bulunur. Toprağın bor içeriği genelde ortalama 10-20 ppm, deniz suyunda 0,5 –9,6 ppm, tatlı sularda ise 0,001-1,5 ppm aralığındadır. Yüksek konsantrasyonda, ekonomik boyutlardaki bor yatakları, bor’un oksijenle bağlanmış bileşikleri olarak daha çok Türkiye ile Amerikanın kurak volkanik, hidrotermal aktivitesinin yüksek olduğu bölgelerde bulunmaktadır.

Bor’ un kullanım alanlarına gelince :

Endüstride çok yaygın, çok çeşitli kullanım alanlarına sahip bor bileşiklerinin önemi ile kullanım alanı gün geçtikse artmaktadır. Günümüzde 400’den fazla üründe vazgeçilmez bir element olarak kullanılmaktadır. Kullanım alanları günlük hayatımızın hemen her yerinde borun kullanıldığını görmek olanağı vardır. Camlarda, motor yağları ile çelik jantlarda, araba boyalarının içine katılarak parlaklık ile kolay çizilmemeyi sağlıyor. Lastiklerin içindeki çelik teller de bor’ la güçlendiriliyor, bilgisayarlardan wolkmenlere kadar bilgi akışını kesintisiz sağlayan ince optik liflerde bor olmadan sağlam olmuyor, tarım ilaçları ile gübrelerde, besin ile hamur işi yapılan kalıplarda da bor kullanılıyor.

Dünyada yıllık Bor tüketiminin kullanıldığı alanlar yüzde olarak şöyledir. %41 izolasyon, fiberglas ile tekstil sanayinde, %13 seramik ile bileşikleri sanayinde, %12 deterjan ile temizlik sanayinde, %8 metalurji sanayinde, %7 tarım sanayinde, %19’da diğer alanlarda kullanılmaktadır.

Seramik sanayinde fayansların parlaklığı ile sertliği Bor’ un yardımıyla olmaktadır, detavantarda, yanmaz kumaş üretiminde, tıp ile ilaç sanayinde, diş macunlarından yanık kremlerine, yat sanayinde en çok kullanılmaktadır. Çünkü borlu yakıtlar itme güçlerinin fazlalığından dolayı, roket füze ile savaş uçaklarında kullanılıyor. Borun endüstriyel uygulama ile kullanım alanlarını aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz.

Özetle sıralarsak :

1. Cam Sanayi; özel cam ürünlerinde, rafine sulu/susuz boraks, borik asit ya da kolemanit/boraks gibi doğal haliyle kullanılmaktadır.

2. Seramik Sanayi; borik asit seramik sanayinde, seramiği çizilmeye karşı korumaktadır.

3. Temizlik ile Beyazlatma Sanayi; mikrop öldürücü ile su yumuşatıcı etkisi nedeniyle kullanılmaktadır.

4. Tarım Sanayinde; bor minerali birçok bitkinin temel besin maddesidir. Bitkilerdeki bor eksikliğini gidermek için susuz boraks ile boraks pentahitrat içeren karışık bir gübre kullanılmaktadır.

5. Metalurji Sanayi; curuf yapıcı ile metallerde alaşım elamanı olarak kullanılmaktadır.

6. Nükleer Sanayi; atom reaktörlerinin kontrol sistemleri ile soğutma havuzlarında ile reaktörlerin alarm ile kapatılmasında bor kullanılmaktadır.

7. Yanmayı Geciktirici Maddeler Sanayi; borik asit ile boratlar selülozik maddeler ile ateşe karşı dayanıklık sağlamaktadır. Bor bileşikleri plastiklerde yanmayı önleyici olarak giderek artan oranda kullanılmaktadır.

8. Diğer Kullanım Sanayi; ahşap, malzeme prezervasyonu için sodyum oktoborat kullanılmaktadır. Araçların soğutma sistemlerinde korozyonu önlemek üzere boraks, antifiriz karışımına katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Tekstil sanayinde, nişastalı yapıştırıcıları viskozitelerinin ayarlanmasında, kazeinli yapıştırıcıların çözücülerinde, proteinlerin ayrıştırılmasında yardımcı madde, boru ile tel çekmede akıcılığı sağlayıcı madde, dericilikte kireç çökertici madde olarak boraks kullanılmaktadır. Borikasit üretimi, jet füze yakıtları gibi yaklaşık 400 alanda bor ve türevleri kullanılmaktadır .

9. Son zamanlarda yakıtı Bor olan taşıma aracı motorları üzerinde çalışmalar başlatılmış olup, başarıya da ulaşılmıştır. Halen füze ile uzaya gönderilen araçlarda yakıt olarak kullanılmaktadır. Bu yönü onu stratejik maddeler arasına sokuyor. Bu yüzden Bor’ a geleceğin petrolü gözüyle bakılmaktadır. Bu yönde hidrojen de bir motor yakıtı olarak ele alınmıştır. Bor’ un hidrojen üretimiyle ilgisi vardır. Bor bileşiklerinden elde edilen sodyum ile lityum tetrahidroborat gibi maddelerden uygun katalizörlerle hidrojen üretmek olanağı vardır. Bu yöntem , hidrojeni depolamak yerine kullanım sırasında üretilmesini sağlamakta, özellikle otomotiv sektöründeki uygulamaları açısından çok alımlı gözükmektedir.

————————————————-

İlgili Makaleler :

Ediz. N., Özday H., 2001, ‘’Bor Mineralleri ve Ekonomisi’’ D.P.Ü. FBE Dergisi, Sayı, 2, 2001 Kütahya

Bozkır, S. M., Çeviri 1995. ‘’Bor Ekonomisi’’, Raskill Information Services LTD. 2 Clampham Road Londan SW9 Oja – England Nisan 1995 – Ekim 1995 syf. 145

Topal, A., 2001 ‘’Petrol Orada İse Bor’da Burada’’ Yeni Avrasya Dergisi Mart 2001/3

‘’Bor Raporu’’ TMMOB Maden Mühendisleri Odası Şubat 2002
————————————————–

Aşağıda bana ulaşan bir e-mail’i görüyorsunuz :

Borla calisan araba uretildi,
Turkiyekiskacta.*
Arabayi bor madeniyle calistiracak patentli 600 proje oldugu ortaya cikti?
Cunku Turkiye, dunya rezervinin yuzde 70`ine sahip ve uluslararasi trostler Turkiye uyanmadan bu kaynagi ele gecirmeyi planliyor.Amerikan Millenium Cell (MC) ve stratejik ortagi Daimler-Chrysler (DC), seri uretime bile gecti.
Ancak uluslararasi trostler, bu gelismeleri ulkemizdeki bor zenginligine egemen olmak icin Turkiye`den kaciriyor. Aksiyon dergisinde yayimlanan habere gore, konuyla ilgili incelemelerden biri Scientific American dergisinin Mayis 2002 sayisinda yayimlandi.**DUSUNULEBILECEK EN TEMIZ YAKIT` basligiyla verilen haberde, kimyager Steven Amendola`n1n Ford Explorer model otomobili bor bilesiklerinden elde edilen yakitla calistirildigi anlatiliyordu**ABD`li kimyager Amendola`ya gore, sodyum bor hidritle calisan otomobilin hem menzili iki katina cikiyor, hem patlama ihtimali olmadigi icin tam guvenli oluyor, hem cevre kirliligi olmuyor, hem de yakit kullanildiktan sonra tekrar degerlendirilebiliyor. **Benzinle calisan otomobillerde yakiti depolama sorunu oldugu icin menzili dusuyor. Borla calisanlardaysa bu sorun ortadan kalkiyor sodyum bor Hidrit maddesi ile suyun olusturdugu hidrojenin yakit pillerine ulasmasi ve aciga cikan enerjinin mekanik enerjiye donusmesiyle yuruyor. **Bor konusu ozellikle son yillarda Turkiye gundeminden hic inmedi. Bilgisayardan silaha, nukleer teknolojiden akaryakita kadar bircok alanda kullanilan bor, ister istemez bircok cevrenin ilgi odagi…
**Tartismalar, bazi kisi ve guclerin ozellestirme furyasini da arkalarina alarak, bu cazip ve stratejik madeni `ic etmek` istediginden, uluslararasi trostlerin Turkiye`yi bor konusunda baski altina aldigina, bor`u devletin yeterli karlilik ve verimlilikte kullanamadigina kadar uzaniyor.**Devlet Denetim Elemanlar? Dernegi(DENETDE) Baskani Atilay Erguven de bor gibi hayati onemi olan konulardaki gelismelerin Turkiye`ye gec yansimasini, BATILILAR TURKIYE`YE BOR TEKNOLOJISININ GELMESINI ONLEDIKLERI GIBI, O KONUDAKI ONLEMELERI DE DUYUP, BORUN ONEMINI KAVRAMAMIZI ISTEMIYORLAR!` sozleriyle izah ediyor. **Dunya bor rezervinin yuzde 70`i Turkiye`de. Bizi yuzde 13`le ABD izliyor.**Rezervlerini yillar once kullanmaya baslayan Amerika`nin, kendi topraklarindan cikarabilecegi miktar gittikce azaliyor. Bor zengini Turkiye ise bu potansiyelini ancak ham bor urunu satarak
degerlendirebiliyor.
*** Mamul bor urunleri uretebilmek icin gerekli teknoloji Turkiye`de yok. Cunku Batili ulkeler bor teknolojisini bize vermeyi hep reddediyor. Ham cevher olarak adeta sudan ve kumdan ucuza sattigimiz bor, bize pahali ithal urunler olarak geri donuyor.

NOT – Bu son tümce, teknolojiyi yavru kuşlar gibi ağzını açıp hep dışardan bekleyip, kendinin üretememesi sonucunu ile aczini anlatmaktadır. Biz baştan beri, makalelerimizin çoğunluğuyla, yaratıcı insan zekasının ne olduğunu anlatmaya çalıştık. Toplumumuzun, hiç bir işe yaramayan “Tilki Zekası” ndan bir an önce kurtulup, yaratıcı zekaya yükselmesi gerekmektedir. Böylelikle ancak “Muasır medeniyetler seviyesine yükselme” olanağı elde edilebilir.