Tanımı:
Hipnoz Psikoloji’ye göre, telkine yatkınlık gösteren bir tür yapay uyku ya da uyku-uyanıklık arası haldir. Terimi ilk kullanan, Grek mitolojisindeki uyku tanrısının adından (Hypnosis) esinlenen İskoç hekim S.James Braid’dir (1795-1860). Hipnoz, ruh ile beden ilişkisinin (başka bir deyişle, spirit ile beden ilişkisinin) gevşemesi sonucunda oluşan bir özgür bırakma halidir.
Hipnoz hali iki yolla sağlanır:
(1) Manyetizma yoluyla (manyetik uyku) ile hipnotizma teknikleriyle (hipnotik uyku). Manyetizma yöntemlerini kişiler üzerinde bilinen anlamda ilk uygulayan, bu etkiye “hayvansal manyetizma” adını veren kişi, canlılar üzerindeki manyetizmanın buluşçusu sayılan, Franz Anton Mesmer’dir (1734-1815).
(2) Hipnotik Hipnoz. Manyetik hipnoz, hipnotik hipnoza kıyasla hem daha derin, doğal bir özgür bırakma halidir, hem de ruhsal incelemeler için, daha yararlı bol, verimli olanaklar sunar. Manyetik hipnozda, ayrıca hipnotik hipnozda görülen zarar ile tehlike olasılıkları pek bulunmaz. Manyetik hipnoz hali telkinle oluşmadığı gibi, telkinle ortadan kalkmaz.
Hipnoz altındaki kişi yalan söyleyemez. Hipnoz altındaki kişiye vicdanına ya da vicdani istemine uymayan eylemler yaptırılamaz. Metapsişikçiler yeterince bilgi, görgü ile deneyime sahip olunmadan hipnoz deneylerine kalkışılmamasını, aksi durumda tehlikeli, zararlı sonuçlarla karşılaşmanın çok olası olduğunu belirtmektedirler.
Hipnozun derinlik aşamaları ile özelliklerine göre farklı çeşitleri vardır. Başlıca üç hipnoz hali vardır :
● Letarji (şarm, telkin, inangaçlık hali) : Neo-spiritüalizm, hipnozun bu aşamasını “kendiliğinden imajinasyon” aşaması olarak görür. Hipnozun bu halinin en belirgin özelliği kişinin telkine bilinçsizce yatkınlık özelliğidir. Bu haldeki kişide telkin yoluyla, beş duyuyu ilgilendiren hipnotik halüsinasyonlar yaratılabilir.
● Katalepsi (donma hali) : Kişinin gözleri açık olmakla birlikte, kasları donma denilen derecede uzun süre durağan olarak kalır. Organlarını bırakıldığı konumda tutar. Çevredeki gürültüleri duymamakla birlikte, müzikten etkilendiği saptanmıştır. Telkin alma yeteneği azaldığından, emirler sonuçsuz kalır.
● Somnambülizm (uyurgezerlik hali) : Kişi kendisi üzerindeki kontrol yeteneklerini biraz daha bilinçli, kapsamlı olarak tekrar kullanmaya başlar. Telkin doğrudan doğruya olanaklı değildir, ancak ikna yoluyla olanaklıdır. Kişide olağan halde görülmeyen bir zeka ile usavurma yeteneği belirir. Bu bilnç hali superconscience olarak adlandırılmıştır. Somnambülizm hali de belirtileri ile derinlik derecelerine göre kendi içinde sınıflara ayrılır. Hipnozdaki bu yapay somnambülizm (somnambulisme provoqué) hali “doğal uyurgezer” denilen insanlarda kendiliğinden oluşmaktadır ki, doğal uyurgezerler bu haldeyken, zeka gerektiren karmaşık eylemlerde bulunabilirler, fakat uyandıktan sonra, yapmış oldukları bu eylemlerin hiçbirini anımsamazlar.
Hipnozun Kullanım Alanları :
Günümüzde spritüalizm ile parapsikolojide kullanılmasının yanı sıra, psikoterapide, kriminoloji ile sancısız doğum, sancısız diş çekme (A.B.D.’ndeki dişçilerin yaklaşık dörtte birinin uyguladığı belirlenmiştir), yabancı dili çabuk öğrenme gibi çeşitli amaçlarla birçok alanda kullanılan bir yöntemdir. Ayrıca uluslararası haberalma örgütlerince de kullanıldığı ileri sürülmektedir. Manyetik hipnozla yapılan tedavi sistemi ile uzmanlık alanına kimi ülkelerde biyoterapi adı verilmektedir.
Bir başka uyku türüne ilaçla (damara penthotal enjeksiyonuyla) gerçekleştirilen uyku denilmektedir, fakat bu uyku yöntemi metapsişikçilerce, bilinen hipnoz yöntemleri kapsamında ele alınmadığı gibi, bu uyku hali de hipnoz olarak ele alınmaz. Bu da uluslararası haberalma örgütlerince ellerindeki kuşkulu kişileri konuşturmak için kullanılmaktadır.
